Vermogensfondsen, gemeente en bedrijfsleven slaan handen ineen met initiatief voor armsten in Amsterdam-Noord
Het Leefkringhuis heeft besloten de mogelijkheden voor het sluiten van een SIB met de Gemeente Amsterdam, woningcorporaties en vermogensfondsen nader te onderzoeken.
Dit voorjaar vond een unieke stakeholdersbijeenkomst plaats tussen de Gemeente Amsterdam, vermogensfondsen en bedrijfsleven. Wethouder van den Burg, een vertegenwoordiger van een multinational en directeuren van een aantal in Amsterdam actieve vermogensfondsen waren hierbij aanwezig. Doel van de bijeenkomst was, om gezamenlijk de toekomst van een bijzonder maatschappelijk initiatief te borgen. De bijeenkomst vloeide voort uit het convenant dat in 2014 werd afgesloten tussen vermogensfondsen en B&W van Amsterdam. Het particuliere initiatief waar de bijeenkomst om draaide, het Leefkringhuis, helpt mensen in Amsterdam-Noord en ver daarbuiten die door alle maatschappelijke vangnetten heen zijn gevallen. Gemeente, bedrijfsleven en fondsen spraken af, in onderlinge afstemming de komende tijd voldoende financiële middelen beschikbaar te stellen voor de jaarlijkse exploitatie, en het Leefkringhuis gezamenlijk te ondersteunen met kennis en expertise. In het kader van het Amsterdamse convenant wordt momenteel onderzocht of dergelijke stakeholdersmeetings in de toekomst vaker georganiseerd kunnen worden.
Goed initiatief, veel financiers, geen onderling contact
Stel: iemand ziet een noodsituatie in de samenleving ontstaan en verzint daar iets op. Onderneemt actie. Het wordt een groot succes. Mensen in nood worden echt geholpen. Dat valt op. Een fonds, een paar fondsen ondersteunen het initiatief. Een bedrijf komt ermee in aanraking en geeft geld of expertise. Ten slotte vind ook de gemeente het zo belangrijk dat dit initiatief blijft bestaan dat die er tevens geld in stopt. En de woningcorporatie zorgt voor goedkope ruimte.
Het initiatief groeit. Het maatschappelijk belang ook. Iedereen die erbij betrokken is denkt: dit moet blijven, dit mag absoluut niet verdwijnen. Het initiatief heeft zijn bestaansrecht immers al meer dan voldoende bewezen. De weldoeners en financiers willen allemaal graag ondersteunen.
Maar, toch, elk jaar moet de organisatie voor het voortbestaan vrezen en moeten hemel en aarde bewogen worden om de eindjes aan elkaar te knopen. Dit geeft veel stress en kost jammerlijk veel tijd; tijd die niet kan worden besteed aan de mensen in nood.
Iedereen wil het overeind houden, toch veel stress om financiën rond te krijgen
Het probleem is in dit soort gevallen meestal, dat niemand van de geldgevers iets weet van de andere geldgevers, en dat er niet onderling overlegd wordt. Stakeholders zijn het inmiddels allemaal geworden, na vele jaren. Maar ze praten niet met elkaar. Ze weten nauwelijks van elkaars bestaan af, hebben allemaal alleen een één-op-één relatie met het initiatief. Ze overleggen meestal niet hoe ze samen het initiatief structureel kunnen ondersteunen, noch over hun visie op de ontwikkeling, relevantie, risico's en toekomst ervan.
Dus moet het initiatief elk jaar opnieuw bij al die goede geldgevers afzonderlijk langs voor financiële steun. Soms met, soms zonder succes. En zo vreest de organisatie elk jaar voor het voortbestaan, en kost het binnenhalen van de benodigde financiën gigantisch veel tijd en stress, terwijl voor iedereen duidelijk is dat het een fantastisch mooi project is.
Dit is een situatie waar veel goede, door particulieren opgezette projecten zich bevinden. Het Leefkringhuis in Amsterdam-Noord is zo’n project. Het heeft weliswaar een breed scala aan financiers en weldoeners, maar kan toch het hoofd maar met moeite boven water houden.
Stakeholdersbijeenkomst
Om deze situatie ten goede te veranderen vond dit voorjaar een unieke stakeholdersbijeenkomst plaats tussen de Gemeente Amsterdam, vermogensfondsen en bedrijfsleven. Doel van de bijeenkomst was, om in gezamenlijkheid te komen tot afspraken die de continuïteit van het Leefkringhuis zouden kunnen waarborgen.
Het betrof een bijeenkomst geïnitieerd door 3 vermogensfondsen. Nog niet eerder ontmoetten gemeente, fondsen en bedrijfsleven elkaar op deze manier rond een particulier initiatief. Een mooie concretisering van het convenant tussen Gemeente Amsterdam en het Landelijk Fondsenoverleg dat is gesloten op 11 maart 2014.
Het resultaat van de stakeholdersmeeting is dat de gemeente, het bedrijfsleven en een groep fondsen zich langdurig gecommitteerd hebben om zich gezamenlijk borg te stellen voor de toekomst van deze voorziening in Amsterdam voor mensen in een zeer kwetsbare positie. Ze hebben met elkaar afgesproken voldoende financiële middelen beschikbaar te stellen voor de jaarlijkse exploitatie, en waar mogelijk het Leefkringhuis te ondersteunen met kennis en expertise.
Vanuit het bedrijfsleven heeft een grote multinational zich gecommitteerd aan een structurele bijdrage aan de exploitatie. Deze multinational wil ook het voortouw nemen in het vormen van een mogelijk consortium van grote bedrijven, dat gezamenlijk steun kan gaan bieden aan het Leefkringhuis.
Nauwere afstemming tussen fondsen en Gemeente Amsterdam
Tijdens het ambtswoninggesprek dat tot het Amsterdamse convenant tussen fondsen en gemeente heeft geleid, sprak wethouder Eric van der Burg een hartenkreet uit: dat vermogensfondsen en gemeente gezamenlijk de komende jaren hun uiterste best moeten blijven doen, om juist die veelal onzichtbare groepen in de samenleving die in armoede en zorgafhankelijkheid leven, vaak door alle vangnetten heen vallen en onze hulp het meest nodig hebben, te blijven bereiken en ondersteunen. Juist deze groepen vinden bij het Leefkringhuis steun.
De fondsen kunnen daarbij, doordat ze in de haarvaten van de samenleving actief zijn, een belangrijke signalerende rol spelen, aldus Van der Burg: bijvoorbeeld in die gevallen waar overheidsbeleid averechts werkt. Via het Convenant garandeert de gemeente Amsterdam dat deze signalerende rol van de fondsen serieus genomen zal worden.
Stakeholdersmeetings wellicht vaker te organiseren in kader van convenant
In het kader van het convenant tussen fondsen en gemeente Amsterdam wordt momenteel bekeken of dit concept van een stakeholdersmeeting ook bij andere initiatieven - die hun maatschappelijke meerwaarde bewezen hebben - ingezet zou kunnen worden.
De beoogde alliantie tussen overheid, bedrijfsleven en civil society, die de onlangs opgericht Maatschappelijke Alliantie Nederland nastreeft, begint aldus in Amsterdam al concreet vorm te krijgen.
Het Leefkringhuis
Eén van de afspraken die gemaakt zijn in het kader van het Convenant betreft het voornemen om als fondsen en gemeente meer in gezamenlijkheid op te gaan trekken waar het particuliere initiatieven betreft, die door zowel fondsen, overheid als bedrijfsleven worden ondersteund, en waarvan het maatschappelijk nut voor kwetsbare groepen boven kijf staat.
Het Leefkringhuis is een voorbeeld van zo'n initiatief - een initiatief waar juist die groepen waar Van der Burg het over had, altijd terecht kunnen, waar ze zich altijd welkom en geholpen voelen. Het Leefkringhuis combineert op een hele bijzondere manier een aantal functies die elkaar versterken.
Mensen in de Vogelbuurt - en ver daarbuiten - weten, dat ze met elk probleem, hoe groot en ellendig ook, kunnen aankloppen bij het Leefkringhuis en dat ze geholpen worden. Meteen. Er zijn heel weinig andere plekken in Amsterdam waar dat het geval is.
Het Leefkringhuis past niet binnen de dwingende kaders van beleidsregels en bureaucratie. Het is een laagdrempelig particulier initiatief en geen overheidsinstelling. Gelukkig erkent de gemeente het belang van het Leefkringhuis met een forse jaarlijkse financiële bijdrage.
Iedereen met een probleem wordt geholpen
Het Leefkringhuis is een bijzonder voorbeeld van particulier initiatief, dat al 30 jaar geleden is gestart als opvanglocatie voor kinderen in Amsterdam-Noord die geen plek hadden om te slapen. Het Leefkringhuis is inmiddels uitgegroeid tot een onmisbare voorziening in de Vogelbuurt.
Het uitgangspunt van het Leefkringhuis is uitermate helder: iedereen die met een probleem aanklopt, wordt geholpen. Het Leefkringhuis staat buiten het normale systeem en lost menselijke problemen op die niet door ‘het systeem’, het reguliere sociale vangnet, kunnen worden opgevangen. Het Leefkringhuis heeft een 1-loket concept – iedereen met elke problematiek wordt geholpen.
De prestaties:
De 15 medewerkers, 10 stagiaires en minimaal 15 vrijwilligers helpen jaarlijks:
∙ Meer dan 5000 mensen met het oplossen van acute problemen
∙ 81 kinderen op te vangen in eigen tehuizen, met een bezetting van 104%
∙ 48 vrouwen op te vangen met een bezetting van 157%
∙ 350 huishoudens bij de voedselbank van eten te voorzien
Aandacht voor kernactiviteiten leidend: structurele rol fondsen onontbeerlijk
Normaal gesproken moest het Leefkringhuis het benodigde geld voor de exploitatie elk jaar weer opnieuw bij elkaar zien te 'bedelen'. Er is onderzoek gedaan of het Leefkringhuis niet onafhankelijker van fondsen en de overheid zou kunnen worden door het ontwikkelen van 'eigen inkomsten' en door een sponsorstrategie. Maar dan zouden de medewerkers van het Leefkringhuis, die geen experts op dit soort terreinen zijn, zich in vele bochten moeten gaan wringen, en veel tijd en geld moeten besteden aan zaken die niets met het uitvoeren van de doelstelling te maken hebben.
Niet alle initiatieven zijn geschikt voor een zogenaamde 'verduurzamingsstrategie', met name die projecten waarbij het ontwikkelen van een business case lastig is. Dit geldt voor het Leefkringhuis. Alle aanwezigen bij de stakeholdersmeeting- die allen al vele jaren het Leefkringhuis financieel ondersteunden - waren het erover eens dat het Leefkringhuis zich zoveel mogelijk op de kernactiviteiten, het helpen van mensen in nood, moet kunnen richten.
Daarom is men onderling tot een unieke afspraak gekomen: elk jaar komen de stakeholders voortaan rond het Leefkringhuis bij elkaar, bespreken de recente ontwikkelingen, bekijken of nog steeds kwaliteit wordt geboden, en besluiten dan gezamenlijk tot het blijven bieden van duurzame steun.
Verdere ontwikkeling van de samenwerking - Social Impact Bonds (SIB)
De afspraken tussen de Gemeente, vermogensfondsen en het bedrijfsleven om het Leefkringhuis gezamenlijk en in overleg te blijven ondersteunen, vormen een succesvol eerste voorbeeld van samenwerking van fondsen met andere financiers over allerlei grenzen heen. De eerste stap in de vorm van een stakeholdersbijeenkomst biedt perspectief voor verdere intensivering ten behoeve van andere sociale initiatieven, en inspireert tegelijkertijd tot het verder versterken van onmisbaar particulier initiatief vanuit de samenwerking.
In aanvulling op de structurele samenwerking van financiers (borging van exploitatie) wordt als mogelijke vervolgstap voor het Leefkringhuis momenteel gekeken naar de mogelijkheid van een zogenaamde Social Impact Bond. Een innovatieve financieringsmethodiek, waarbij vermogensfondsen, particuliere investeerders en (lokale) overheden op een nieuwe manier zouden kunnen gaan samenwerken rond het Leefkringhuis.
Het primaire doel van een Social Impact Bond (SIB) is het preventief aanpakken van een sociaal probleem. Hiertoe wordt een prestatiecontract afgesloten tussen een (lokale) overheid, een private investeerder (fonds en/of bedrijfsleven) en een sociaal ondernemer.
De private partij investeert vooraf in de sociaal ondernemer. Indien het van tevoren vastgelegde resultaat wordt behaald, betaalt de overheid de private investeerder achteraf uit met rendement. Dus geen subsidie vooraf, maar alleen uitbetaling bij bewezen resultaten.
Een SIB zou - als vervolg op de stakeholdersmeeting - een belangrijk volgend teken van commitment kunnen zijn aan de maatschappelijke doelstelling van het Leefkringhuis, zowel van private als publieke investeerders. Het Leefkringhuis zou met een SIB geholpen en gestimuleerd worden om de sociale impact van de dienstverlening zichtbaar en meetbaar te maken.
Het Leefkringhuis voert een aantal diensten uit, zoals het voorkomen van uithuisplaatsingen, die geschikt zouden kunnen zijn voor financiering via een SIB.
Het voorkomen van huisuitzettingen vermindert aantoonbaar maatschappelijke kosten. Daarnaast zijn de resultaten ervan meetbaar. Het aantal uithuisplaatsingen dat kan worden voorkomen, kan goed in kaart gebracht worden, evenals hoeveel dit de samenleving concreet bespaart (ong. 100.000 euro per jaar/gezin).
Voor het afsluiten van een SIB met het Leefkringhuis zou pleiten, dat het een zeer goede reputatie en een goed track record opgebouwd heeft in de afgelopen 30 jaar.
Symposium over Social Impact Bonds tijdens 30 jarig bestaan Leefkringhuis
Het 30 jarig jubileum, 27 mei j.l., van het Leefkringhuis werd o.a. gevierd met een symposium over Social Impact Bonds. Vertegenwoordigers van vermogensfondsen, Gemeente Amsterdam, het bedrijfsleven en sociaal ondernemers kwamen bij elkaar om te spreken over dit ‘nieuwe’ fenomeen. Diverse experts, vanuit onder andere Social Finance uit Londen, Gemeente Rotterdam, ABN AMRO en zelfstandig adviseur Arthur Peelen, gaven hierbij hun visie. De stemming onder de genodigden was zeer positief over de mogelijkheden van SIB’s voor het aanpakken van maatschappelijke problemen, en in het bijzonder over de mogelijkheden die SIB’s het Leefkringhuis kunnen bieden. Het Leefkringhuis heeft daarop besloten de mogelijkheden voor het sluiten van een SIB met de Gemeente Amsterdam, woningcorporaties en vermogensfondsen nader te onderzoeken.
Hierover later meer.
Over de auteurs
Suzanne Kooij is initiatiefnemer van de stakeholdersmeeting tussen Gemeente Amsterdam, vermogensfondsen en bedrijfsleven. Arthur Peelen is organisatieadviseur voor o.a. R.C. Maagdenhuis en Leefkringhuis, organisator symposium Social Impact Bonds.
nl
