'Van de beoogde constructieve relatie en vruchtbare samenwerking tussen overheid en filantropische sector is sinds het tekenen van het convenant 'Ruimte voor geven' in 2011 tot nu toe, ondanks alle mooie woorden, weinig te merken.' Deze onomwonden kritiek wordt geuit door de VandenEnde Foundation in zijn nieuwste jaarverslag. Directeur Ryclef Rienstra hekelt de toegenomen administratieve druk, het getouwtrek over de giftenaftrek en de cultuur van achterdocht waarmee de filantropie bejegend wordt. Joop van den Ende noemde de mogelijke afschaffing van de giftenaftrek tijdens De Dikke Blauwe3-vernissage eind september al 'onvoorstelbaar dom en kortzichtig'. 

Hoopvolle start...

In zijn inleiding op het jaarverslag 2015 van de VandenEnde Foundation memoreert directeur Ryclef Rienstra een buitengemeen hoopvolle start van de samenwerking tussen overheid en filantropie. Het ging om een overleg in het torentje tussen premier Rutte, Halbe Zijlstra (destijds staatssecretaris Cultuur) en Joop van den Ende over het zogenoemde Blockbusterfonds, een privaat fonds dat zou gaan investeren in grote culturele evenementen voor een groot en breed publiek. Rienstra: 'Het gesprek ging over de nodige afstemming op regelgeving, maar het moest versneld worden afgerond vanwege een andere belangrijke gebeurtenis die dag: de ondertekening van een samenwerkingsconvenant tussen het Kabinet en de filantropische sector.'

Gepalaver over toezicht

Rienstra formuleert de daarop volgende deceptie: 'Van het ambitieuze convenant ‘Ruimte voor geven’ is sinds die junidag weinig meer vernomen. Afgezien dan van het nodige gepalaver over toezicht op de filantropische sector. Maar van de beoogde constructieve relatie en vruchtbare samenwerking tussen overheid en filantropische sector is tot nu toe, ondanks alle mooie woorden, weinig te merken. Integendeel, de administratieve regelgeving voor algemeen nut beogende instellingen, de zogenoemde ANBI’s, is door het Ministerie van Financiën steeds meer aangescherpt. Ook wordt het voortbestaan van de fiscale giftenaftrek telkens weer ter discussie gesteld. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie heeft vooral oog voor toezicht en controle op de filantropische activiteiten van fondsen en particulieren. Filantropie wordt helaas vooral met achterdocht bejegend. Wellicht begrijpelijk uit oogpunt van terrorismebestrijding. Maar bepaald niet het ideale vertrekpunt voor een vruchtbare samenwerking met goedwillende particulieren.' 

'Onvoorstelbaar dom en kortzichtig'

Joop van den Ende uitte zijn teleurstelling in de houding van de overheid tijdens de vernissage van De Dikke Blauwe3 op 27 september in een live interview met DDB-hoofdredacteur Charles Groenhuijsen. 'De bezuinigingsgolf in het lager onderwijs heeft bijvoorbeeld het muziekonderwijs vrijwel volledig laten verdwijnen. Muziekonderwijs is geen luxe. Iedereen weet hoe belangrijk en verrijkend muziek en cultuur zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Het maakt ze blijer, gelukkiger en stimuleert ze ook voor andere vakken, zoals rekenen en taal.' Van den Ende zet zich daarom in om een gezamenlijk particulier project op te tuigen het muziekonderwijs op de basisschool weer te stimuleren. Maar een vervanging van overheidssubisidie kan en mag het nooit worden. Van den Ende: 'Als ik dat sentiment ruik, ben ik 'pissed'. Dat in de VS vrijwel de gehele cultuur particulier wordt gefinancierd begrijp ik omdat de inkomstenbelasting daar veel lager is. In Nederland betalen we meer belasting en dat verplicht de overheid in mijn ogen ook om op het gebied van cultuurfinanciering haar verantwoordelijkheid te nemen.' Gevraagd naar zijn standpunt over het voortdurende getouwtrek rond de giftenaftrek zei Van den Ende klip en klaar: 'Onvoorstelbaar dom en kortzichtig.' 

Emotionele aspect van de gift

Op dit moment laat staatssecretaris Wiebes van Financien een nieuw onderzoek uitvoeren naar de giftenaftrek door een extern onderzoeksbureau en intern evalueert de Belastingdienst de uitvoeringsaspecten van de giftenaftrek, aspecten van de Geefwet en de praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s. Begin 2017 komt Wiebes van Financiën met de gezamenlijke uitkomsten daarvan naar de Tweede Kamer. Ook de VandenEnde Foundation is gevraagd om hiervoor input aan te leveren. In een gepeperde brief aan het ministerie van Financiën windt het cultuurfonds er geen doekjes om. Het fonds stelt dat het de cultuurmecenas niet primair om de fiscaalvriendelijke behandeling van de schenking gaat, maar eerder om het emotionele aspect: 'Het persoonlijk genoegen een jong talent te kunnen helpen of een culturele instelling in staat te stellen om mooie plannen te realiseren. En daarmee een bijdrage leveren aan het maatschappelijk belang.'