WRR-advies: 'Filantropie is geen verlengstuk overheid'

Zorg voor gepaste afstand tussen overheid en filantropie, dat is het advies van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in de verkenning Filantropie op de grens van overheid en markt.‘ Filantropie is van grote maatschappelijke waarde maar het gaat schuren als zij taken van de overheid overneemt’, aldus Marianne de Visser, raadslid WRR. De verkenning, waarvoor ook De Dikke Blauwe werd geraadpleegd, geeft geen oordeel, maar biedt de overheid bouwstenen om tot een beleidsvisie te komen. 

Samenwerking tussen overheid en filantropie loont maar waak voor rolvervaging, is de boodschap van de WRR-verkenning: ‘Filantropie is geen verlengstuk van de overheid. Het geefgedrag van mensen wordt bepaald door de individuele vrije keuze om goede doelen te ondersteunen. De overheid doet echter niet aan willekeurige en vrijblijvende liefdadigheid, maar behartigt publieke zaken op basis van rechtsstatelijke principes.’ Als voorbeeld van die rolvervaging noemt Marianne de Visser een social impact bond waarbij gedetineerden door een onderneming naar werk worden begeleid. De Visser: ‘Het integreren van gedetineerden is een overheidstaak. Dus ook bij een samenwerkingsverband als dit blijft de overheid eindverantwoordelijk. Daar moeten duidelijke afspraken over zijn.’ 

Status voor sociale ondernemingen

In de verkenning adviseert de WRR om sociale ondernemingen een officiële status toe te kennen. Sociale ondernemingen werken grotendeels als een gewoon bedrijf, maar stellen het realiseren van maatschappelijke impact boven winst. Dat hun motivaties oprecht zijn is in de praktijk vaak moeilijk te bewijzen. Een bijzondere rechtsvorm kan hierbij helpen. De sector zelf dringt hier al langere tijd op aan, maar de politiek is vooralsnog terughoudend. 

Toegevoegde waarde rechtvaardigt fiscale stimulansen

In het rapport benadrukt de WRR de ‘eigenwijze’ kant van de filantropie en de grote maatschappelijke betekenis: ‘Filantropie staat voor autonomie, voor innovatie en voor pluriformiteit. Maar zij kan ook controversiële doelen financieel ondersteunen en tegendraads zijn, waarbij zij de overheid uitdaagt of zelfs tegenwerkt. Er moet ruimte zijn voor dit soort actief burgerschap in een democratische rechtsstaat. De toegevoegde waarde van filantropie voor sociale cohesie en een pluriforme democratie rechtvaardigen fiscale stimulansen (zoals de giftenaftrek in de inkomstenbelasting en fiscale voordelen voor ‘algemeen nut beogende instellingen’), maar de overheid moet geefgedrag niet inhoudelijk willen sturen.’ 
 
►De verkenning Filantropie op de grens van overheid en markt (ISBN 978 94 90186 67 8) is te downloaden via WRR.nl en te bestellen via info@wrr.nl.