nl‘Optimisme is een morele plicht’, zo schreef filosoof Karl Popper ooit. En dat adagium heb ik ronduit geadopteerd. Van mij zult u dus zelden cynische of pessimistische beschouwingen lezen. Maar nu (eind augustus als ik dit schrijf) bekruipt me toch wat chagrijn. Het debacle met de opvang van asielzoekers in Ter Apel is daar debet aan. Artsen zonder Grenzen reist normaal gesproken af naar landen waar sprake is van medische noodhulp, naar conflictgebieden, naar gebieden waar een overheid niet meer functioneert, waar systemen uitvallen. Ronduit ‘Failed States’. Hoe gênant is het dan om te vernemen dat Artsen zonder Grenzen, voor het eerst in haar bestaan, in Nederland in actie moet komen. In Ter Apel. Een gotspe, nog los van de menselijke tragedie.
Nee, dit gaat nìet over het asielbeleid. Over meer of minder mensen toelaten in Nederland. Dit gaat niet over politiek of ideologie, van welke snit dan ook. Het Ter Apel-voorbeeld laat vooral bestuurlijke onmacht zien, onmacht en gebrek aan daadkracht. Een gebrek aan ‘doen’. Dat gebrek aan ‘doen’ komt mede voort uit ons huidige politieke klimaat. Een politiek klimaat, waarin extreme versnippering en polarisatie – aangejaagd door de vergiftigende werking van social media - een einde maakt aan de consensuscultuur (die we in ons land wisten te koppelen aan een zekere executiekracht). Het heeft Nederland ver gebracht. Dat besef ik me nu meer dan een aantal jaar geleden: ‘Don't Know What You Got Till It’s Gone’ (wereldwijde hit van de Amerikaanse rockband Cinderella)… Het tekortschieten van executiekracht zien we overigens ook op andere dossiers. Of het nu gaat om klimaat, stikstof, beweegarmoede of defensie. Lust je nog peultjes?
Het versnipperde politieke landschap verleidt politici en bestuurders om steeds meer in te zetten op beeldvorming. Aan ‘deugpunten scoren’, aan het doen van ‘groetjes aan de achterban’. Ongeacht of men nu van rechtse of linkse signatuur is overigens. Columnist Jan Postma beschreef het goed in het Het Financieele Dagblad (25 augustus 2022): ‘Politici roepen iets om een ingebeelde achterban te bedienen en prompt trekken journalisten het land in om de net gepaaide leden van die achterban aan het woord te laten en zo het cliëntelisme te rechtvaardigen. Iedereen tevreden, niemand iets opgeschoten. Want het is niet eens écht de kiezer bedienen. Het is vooral een poging om de indruk te wekken dat je dat doet.’
Die voortdurende profileringsdrang van alle kanten van het politiek-bestuurlijke spectrum leidt in de praktijk dus tot een complete standstill op belangrijke dossiers. Op niets doen. Op uitvoerders (vaak ambtenaren) die wel willen, maar geen richting meer krijgen, heeft het een verlammende werking. Het zou toch anders moeten kunnen. Ed Nijpels (voorzitter Klimaatakkoord) zei het in 2018 al eens treffend: ‘Niet burgers iets door de strot duwen, maar draagvlak moet ook geen vluchtheuvel voor bange politici worden.’ Dus ja: laten we weer (meer) en écht met elkaar praten – en vooral ook (!) gaan doen. Soms moet je ergens voor staan. Iets niet willen laten gebeuren. Zoals die treurigheid in Ter Apel.
*****
Tweels Tweak wordt op persoonlijke titel geschreven door Marc van den Tweel. Van den Tweel is algemeen directeur van sportkoepel NOC*NSF en toezichthouder bij het Rijksmuseum van Oudheden en FREE Nature. Voorheen was hij algemeen directeur bij Natuurmonumenten en Ronald McDonald Kinderfonds en marketingdirecteur bij het Wereld Natuur Fonds.
Meer over goede doelen en de publieke zaak is te lezen in het boek Marktgericht, missiegedreven dat Marc van den Tweel schreef. Marktgericht, missiegedreven kost €19,99 en is verkrijgbaar via de boekhandel of in de webshop van Walburg Pers.
