Verslag van de Social Outcomes Conferentie 2019

Zijn ze een hype of kunnen we niet meer zonder? Deze vraag stond centraal tijdens de jaarlijkse Social Outcomes Conferentie op 5 en 6 september jl.  georganiseerd door de Government Outcomes Lab van de Oxford University. Het was alweer de derde keer dat het congres werd georganiseerd. Waar tijdens het eerste congres 50 ‘insiders’ bij elkaar kwamen, waren deze derde editie 200 wetenschappers, overheidsfunctionarissen, experts, goede doelen en filantropen van over de hele wereld aanwezig om van gedachten te wisselen over de toekomst van Social Impact Bonds.

Eén ding is zeker, ruim 10 jaar na de introductie van de eerste SIB houdt dit ‘innovatieve financieringsinstrument van maatschappelijke vraagstukken’ de gemoederen nog steeds flink bezig. Van de Senior Advisor van de White House Office of Management and Budget tot aan de Global Head van UBS Philantropy Services; iedereen had een mening over SIBs en schroomde niet om deze te delen. Waar de ene persoon SIBs ziet als duur, onnodig complex en een neoliberale hobby, is de ander ervan overtuigd dat SIBs het antwoord bieden op de ‘million dollar question’ hoe overheden nu eindelijk die hardnekkige maatschappelijke uitdagingen kunnen oplossen waar zij al jaren mee worstelen.
Het waren twee hele boeiende dagen waar alles wat gezegd kon worden over Social Impact Bonds ook daadwerkelijk gezegd is. Tijd om de balans op te maken!

SIB Peterborough: de “original gangster” 
De eerste Social Impact Bond is in 2010 geïntroduceerd in Peterborough in het Verenigd Koninkrijk door het ministerie van Justitie. Het werd een succesverhaal. In totaal investeerde 17 sociale investeerders 5 miljoen pond. In het project ontvingen 3000 volwassen mannen die een straf uitzaten in de Peterborough gevangenis intensieve begeleiding met als doel om recidive te voorkomen. Het doel was 7,5% minder recidive, het uiteindelijke resultaat was 9%. Een ongekend succes. Niet alleen omdat alle eerdere pogingen om recidive omlaag te brengen bij lange na niet in de buurt kwamen van deze resultaten, maar ook omdat het de eerste keer was dat private investeerders investeerden in een maatschappelijk vraagstuk en alle 17 investeerders hun geld inclusief een jaarlijks rendement van 3% hebben teruggekregen.

De SIB in Peterborough kreeg als ‘original gangster’ direct veel internationale aandacht en navolging. Nu, bijna 10 jaar later, zijn er 164 SIBs wereldwijd, is er 450 miljoen dollar geïnvesteerd door private (impact) investeerders en hebben de Engelse en Amerikaanse overheden samen met universiteiten als Oxford en Harvard speciale afdelingen opgezet rondom resultaatfinanciering. Ook in Nederland is het snel gegaan. Op dit moment kennen we 15 Social Impact Bonds en onlangs is het eerste Outcomes Fund met de provincie Noord-Brabant geïntroduceerd.

Beloftes SIBs
De deelnemers van het congres waren het eens dat deze populariteit te danken is aan een aantal stevige beloftes:

1. SIBs zorgen voor een focus op de resultaten. Niet de activiteiten, maar de resultaten voor de doelgroep staan centraal.
2. SIBs kunnen overheidsbestedingen radicaal veranderen door silo’s te doorbreken en overheidsbestedingen te koppelen aan gerealiseerde resultaten.
3. SIBs verleggen het risico van de overheid naar de (private) investeerders.
4. SIBs stimuleren publiek-private samenwerkingsvormen en innovatie.
5. SIBs laten zien wat werkt, zodat overheden de werkwijze vervolgens over kunnen nemen en kunnen opschalen.

Maar over de vraag of de SIB deze beloftes ook daadwerkelijk heeft waargemaakt, waren de deelnemers minder eensgezind. Voorstanders deelden prachtige voorbeelden van over de hele wereld. Eén zo’n voorbeeld is de Development Impact Bond (DIB) Educate Girls. Deze impact bond biedt meisjes in afgelegen gebieden in India toegang tot onderwijs. De DIB heeft 116% van haar ‘toegang tot onderwijs’ target behaald. Daarnaast is 160% van de leerdoelen bereikt. UBS Optimus Foundation die als investeerder 270.000 dollar heeft geïnvesteerd, heeft de volledige inleg teruggekregen inclusief een rendement van 15%. 

Kritische geluiden
Daarentegen waren er ook kritische geluiden te horen. Volgens critici zouden SIBs duur zijn. Ze beloven schaalgrootte en innovatie aan te jagen, maar zijn veelal klein van omvang en worden vaak ingezet om bestaande en bewezen interventies te financieren. En of ze succesvol zijn valt al helemaal niet te zeggen, omdat het overgrote deel van de SIBs die zijn opgezet nog niet zijn afgerond en er dus simpelweg nog geen resultaten beschikbaar zijn. 

Focus  op het  doel
Dat de meningen verschillen en dat hier vurig over gedebatteerd kan worden, is tijdens het congres wel gebleken. Waar de debatten soms verzanden in iets wat weg had van een ideologische strijd, klonk tussen alle voor- en tegenargumenten ook een genuanceerd geluid. De SIB is een financieringsinstrument, zoals er meerdere zijn. Per situatie moet gekeken worden welk instrument het beste werkt. De SIB is dus een middel en geen doel op zich. Het doel zou moeten zijn om maatschappelijke veranderingen te organiseren, daar waar het met het huidige systeem niet lukt. Zoals Scott Kleiman van de Government Performance Lab van de Harvard University het krachtig verwoordde; 
“Sure, SIBs can facilitate innovation, shift risks from governments to private investors and find new money. But they are about getting things done when current policy makes it impossible to change.”