nl
SLV krijgt haar gelden via de Lotto en de Sponsorloterij. Deze verdeelt zij vervolgens in 15 gelijke stukken. Het bestuur bestaat uit 16 leden en 14 daarvan zijn tevens begunstigde. Volgens de huidige good governance-praktijk is dit onjuist, hetgeen door de Code Wijffels nog eens nadrukkelijk onderstreept wordt. Een stichting is onafhankelijk en iedere schijn daarvan dient voorkomen te worden. En dat is in het recente verleden overduidelijk niet gelukt toen SLV in 2005 Alzheimer Nederland en MS Research afwees om toe te treden als begunstigde van SLV. Beide fondsen zijn namelijk actief op het domein van reeds bij SLV aangesloten gezondheidsorganisaties.
Volgende maand is er een bestuursvergadering van de SLV. ‘Good governance' staat daarbij ook nadrukkelijk op de agenda. En dat is bepaald geen overbodige luxe, als er wat nauwkeuriger naar de huidige bestuursstructuur wordt gekeken. En dat is precies wat FM heeft gedaan. Onze conclusie: de huidige bestuursconstructie van SLV is absoluut (nog) geen goed voorbeeld van good governance. Het ligt in de rede dat het bestuur op de kortst mogelijke termijn een ingrijpende wijziging in haar structuur initieert. In concreto: toewerkt naar een geheel onafhankelijk bestuur, en derhalve aanstuurt op een statutenwijziging voor SLV.
Maar eerst de feiten.
Uitslag Sponsorloterij
Drie weken geleden maakte de Sponsor Loterij de totale opbrengsten van 2006 en de gelukkige begunstigde goede doelen bekend. De opbrengsten waren voor dat jaar gestegen met 3,2% tot €74,5 miljoen. De helft daarvan gaat naar aangewezen beneficiënten uit de goede doelen. Alzheimer Nederland en MS Research kregen echter geen hogere bedragen dan waar ze om gevraagd hadden in hun brief.
Daarin werd de vraag gesteld waarom zij alleen een jaarlijks incidenteel bedrag kregen en nieuwe partijen, zoals de Clinton Foundation, wél toegelaten werden als vaste beneficiënt van een andere loterij, te weten de Nationale Postcode Loterij voor een veel hoger bedrag.
De beide gezondheidsfondsen zijn intussen vaste begunstigers (samen met het Epilepsie Fonds) voor de komende vijf jaar met een bedrag van €200.000 per jaar, per organisatie. Dit met een voorbehoud van inleg zoals dit geldt voor iedere vaste benificiënt. Alzheimer Nederland en MS Research hadden echter gehoopt op een vast hoger bedrag (daarnaast kregen zij overigens €54.000 en respectievelijk €2.500 van de zelf verkochte loten: de zogenaamde geoormerkte gelden.).
Herschikking begunstigden
Per begin 2006 is de zogenoemde "herschikking voor begunstigden van de Goede Doelen Loterijen" afgerond. Deze herschikking is op instigatie van het Ministerie van Justitie ingezet. Dit na het advies van de Commissie Schuyt in 2004 om tot een heldere en transparante verdeling van de kansspelopbrengsten te komen. Zo gaat de helft van de opbrengsten van de Goede Doelen Loterijen met Novamedia als achterliggende partij naar de goede doelen en wel met de volgende verdelingen qua domeinen:
- Nationale Postcode Loterij: Natuurbescherming en Milieu, Mensenrechten, Ontwikkelingssamenwerking en Socialer Cohesie in Nederland.
- BankGiro Loterij: Cultuur in Nederland
- Sponsor Loterij: Gezondheidszorg, Welzijn en Sport en Recreatie
Sponsor Loterij en SLV
Bij de herijking is bij de Sponsor Loterij besloten tot de volgende verdeling van gelden te komen. Eerst worden de geoormerkte gelden verdeelt. Al die organisaties die zelf loten verkocht hebben krijgen de helft van hun opbrengsten terug: dit dus zijn de zogenoemde geoormerkte gelden. In 2006 zijn deze gelden met 47% gestegen waardoor nu €9,7 miljoen daarvoor als eerste beschikbaar komt.
De dan resterende bedragen worden ten eerste als volgt vergeven:
- 45% naar SLV en de 14 bij haar aangesloten gezondheidsorganisaties. Hier behoren Alzheimer Nederland en MS Research niet toe. Voor 2006 bedraagt dit €11,4 miljoen, €760.000 per organisatie en €760.000 voor SLV en haar Fonds Bijzondere Uitkeringen. Bovendien hebben de gezondheidsorganisaties voor bijna €2,5 miljoen (van het totaal van €9,7 miljoen) aan zelf opgehaalde geoormerkte gelden verkregen.
Het restant wordt daarna nog als volgt verdeeld:
- minimaal 5% naar overige gezondheidsorganisaties; uit deze pot hebben Alzheimer Nederland en MS Research hun, nu vaste, bijdrage verkregen.
- maximaal 50% naar de overige doelstellingen
Alzheimer Nederland en MS Research wilden, zoals gezegd, graag een groter deel uit de Sponsor Loterij-pot. De Sponsor Loterij is echter contractueel verplicht 45% van de niet geoormerkte gelden aan SLV uit te keren. Dat is 9/10 deel van het totale minimale gezondheidsdoel van de Sponsor Loterij. Alzheimer Nederland en MS Research kunnen daarom bijna alleen via de Sponsor Loterij (5 % deel) hun subsidie verkrijgen. Wel heeft de Sponsorloterij hun nu dus een vast beneficiëntschap toegekend. En wie weet in de volgende jaren een hoger bedrag. Tevens kunnen beide organisaties via eigen inspanningen extra geoormerkte loterijgelden verkrijgen.
Contract tot 2032!
SLV (voorheen SFV) krijgt zowel gelden van de Sponsor Loterij als De Lotto. SLV krijgt van De Lotto (via Aanwending Loterijgelden Nederland, ALN) en van de Sponsor Loterij haar gelden. De bijdrage van De Lotto bedroeg in 2005 €5,5 miljoen (2006 nog niet bekend) en van de Sponsor Loterij nu dus €13,9 miljoen (dit is inclusief de geoormerkte gelden van € 2,5 miljoen).
Over de rol van De Lotto en ALN meer in een volgende FM.
SLV is participant van ALN, die op haar beurt weer vergunninghouder was van de BankGiro Loterij. SLV werd via de genoemde herschikking participant van de Sponsor Loterij.
Bij de contractonderhandelingen in het kader van de overgang heeft SLV kunnen bedingen dat zij 45% van de niet geoormerkte bedragen verkrijgt uit de begunstigdenpot van de Sponsor Loterij. Dit contract loopt tot maar liefst 2032! De 45% was overigens gebaseerd op de absolute bedragen die SLV verkreeg via de BankGiro Loterij. Tevens heeft SLV een minimumgarantie voor de eerste vijf jaren gevraagd, waardoor zij in ieder geval €760.000 per eigen begunstigde kan afdragen.
Verzoek toetreding SLV
Toetreding als nieuw lid is mogelijk volgens SLV. Nieuwe leden kunnen een verzoek indienen voor een lidmaatschap.
Volgens de criteria van SLV dient elk lid te zijn: de enige grote, overkoepelende landelijke particuliere organisatie die ‘haar' terrein van de volksgezondheid geheel of vrijwel geheel omvat. Daarna zijn er overige vereisten als het hebben van een CBF-keurmerk, maatschappelijk draagvlak en criteria voor eigen fondsenwerving.
In 2005 hebben Alzheimer Nederland en MS Research bij SLV een verzoek gedaan tot toetreding. Hun verzoek werd echter afgewezen. Volgens SLV omdat de werkzaamheden van de betreffende kandidaat-leden behoren tot reeds aanwezige andere leden. Alzheimer Nederland en MS Research voldeden verder volledig aan alle vereisten behalve dus - althans volgens SLV - aan het feit dat reeds aanwezige leden op ‘hun' terrein actief waren. Zij werden vervolgens doorverwezen naar de Hersenstichting en het Fonds Psychische Gezondheid (Alzheimer Nederland) en het Prins Beatrix Fonds (MS Research).
Deze fondsen hebben in 2006 géén bijdrage verstrekt aan Alzheimer Nederland of MS Research. Het Prinses Beatrix Fonds besteedt haar gelden aan onderzoek naar allerlei spierziekten en slechts minimaal voor MS-onderzoek. Ook de Hersenstichting besteedt slechts beperkt gelden aan specifiek onderzoek naar Alzheimer.
Good governance SLV?
Het Burgerlijk Wetboek (BW) vermeldt bij de rechtspersoon "stichting" geen leden: een stichting is volledig onafhankelijk. Het BW kent wel een andere rechtsvorm voor leden, te weten "vereniging". De SLV spreekt bij de 14 begunstigde organisaties over "leden". Die benaming kan mogelijk voortvloeien uit marketingtechnische overwegingen, maar juridisch is dat volstrekt onhoudbaar.
SLV heeft een voorzitter, een penningmeester en een secretaris die ‘van buiten' geleverd worden. Op dit moment wordt de positie van penningmeester en secretaris door één bestuurslid gecombineerd. De overige bestuursleden zijn afkomstig van de aangesloten goede doelenorganisaties. Het betreft hier de 14 grote landelijke gezondheidsorganisaties die alle 14 ook begunstigde zijn van diezelfde SLV.
Besluitvorming over ‘lidmaatschap' vindt plaats bij gekwalificeerde meerderheid indien minimaal driekwart van de bestuursleden aanwezig is.
De aangesloten gezondheidsorganisaties hebben alle een CBF keurmerk en zijn ook lid van de VFI. De VFI en haar leden hebben echter de verplichting op zich genomen de Code Wijffels te accepteren. Volgens de Code Wijffels (5.5) is bij de SLV sprake van ‘tegenstrijdige belangen‘, aangezien het bestuur in meerderheid bestaat uit leden die tevens begunstigde zijn. Het CBF heeft eveneens het vereiste van een onafhankelijk bestuur.
Vragen aan de SLV
Volgens voorzitter de heer Van Deth en de penningmeester/secretaris de heer Hofsté is de bestuursstructuur een belangrijk agendapunt bij de a.s. bestuursvergadering in maart.
Van Deth: "We hebben de afgelopen maanden en weken intensief overleg gevoerd met o.a. De Lotto en het Ministerie van Justitie. De SFV (nu dus SLV, red.) werd indertijd op verzoek van de overheid opgericht om een organisatie te creëren waarnaar de loterijgelden die bestemd waren voor de Volksgezondheid konden worden overgemaakt. (Voor Cultuur en Welzijn bestonden toen al het Prins Bernhard Fonds en het Juliana Welzijn Fonds, nu het Oranje Fonds.) De inrichting van SFV is toen in nauw overleg met o.a. de overheid tot stand gekomen. De SLV van nu realiseert zich dat het tijd is voor een bezinning over haar structuur, mede in verband met mogelijke eisen op dat vlak in de nieuwe Wet op de Kansspelen (die naar verwachting weer zal voortborduren op "Schuyt" en "Wijffels" Ook ik als voorzitter moet de mening van het bestuur daarover afwachten en ik kan pas daarna de uitkomst van het overleg binnen het bestuur geven, maar dat het een punt van grote aandacht bij ons is, moge uit het bovenstaande blijken."
Op de vraag of de SLV in lijn van VFI en CBF opereert antwoordden Van Deth en Hofsté als volgt: "Binnen de SLV is dit eerder aan de orde geweest. Daarbij is gesteld dat de gelden naar 14 instellingen gaan die alle VFI-lid zijn en het CBF-keurmerk hebben. Jaarlijks worden de instellingen getoetst aan een lijst criteria. Daarnaast is er overigens een Fonds Bijzondere Uitkeringen (FBU) voor instellingen of projecten die op een of andere wijze buiten de boot dreigen te vallen. Ook over de "terreinafbakening" hebben wij ons meerdere malen gebogen, waarbij ook extern advies is ingewonnen. Kritiek op de bestaande indeling van "domeinen" binnen de volksgezondheid heeft ons nimmer bereikt, maar zal in voorkomende gevallen uiterst serieus worden genomen. Bovendien is er een beroepsmogelijkheid met een onafhankelijke beroepscommissie waarvan de uitkomst bindend is."
Op de vraag of de SLV niet veel meer als Vereniging dan als Stichting opereert, stellen Van Deth en Hofsté: "Zo wordt dat binnen onze kring niet ervaren. Eerder kan er gezegd worden dat er een vorm van zelfregulering bestaat. Maar dit punt maakt uitdrukkelijk deel uit van de komende discussie over de bestuursstructuur."
In een nader gespek met beide bestuursleden benadrukken zij dat de SLV zich onafhankelijk opstelt. Zij erkennen weliswaar dat je over "domeinafbakening" kunt discussiëren en dat ook in het geval met Alzheimer Nederland en MS Research hier heel zorgvuldig over gesproken is. SLV probeert dan wel zoveel als mogelijk de individuele partijen met elkaar in contact te brengen over mogelijke verdere afstemming. Tevens geven zij aan dat er zich wel degelijk nieuwe "domeinen" in de gezondheidszorg kunnen voordoen. Als voorbeeld noemen zij het domein "gehoor". Tevens is daar nog de mogelijkheid van de FBU.
Statutenwijziging voor SLV
Bij de aanstaande bestuursvergadering van de SLV staat "good governance" dus (opnieuw) op de agenda. Op basis van de voorliggende feiten mag daarbij geconcludeerd worden dat SLV wel zal moeten besluiten tot een ingrijpende statutenwijziging, waarbij de benoeming van onafhankelijke leden centraal staat en er dus de facto een ontvlechting plaatsvindt tussen begunstigers en begunstigden. De huidige bestuurspraktijk betekent dat een stichting, die volgens het BW volstrekt onafhankelijk dient te opereren, nu in feite als een besloten club acteert: dus meer een "vereniging" die voor de belangen van haar "leden" opkomt. Aan die schijn van belangenverstrengeling zou het bestuur van SLV als eerste een einde moeten willen maken.
Meer informatie:
www.loterijactiesvolksgezondheid.nl
www.sponsorloterij.nl
www.delotto.nl
www.toezichtkansspelen.nl
(In het kader van de good governance-praktijk in de filantropische sector binnenkort in FM ook aandacht voor de rol van De Lotto. En verder aandacht aan dat andere fenomeen: een vereniging waarbij het bestuur optrad als ware zij een stichting. De Donateursvereniging).
