Publicatieplicht ANBI’s vanaf 1 januari 2014 van kracht: Fiscaal schenken zonder notaris wordt een feit

De plannen van staatssecretaris Weekers van Financiën tot aanpassing van de fiscale regelgeving voor ANBI’s en de formaliteiten voor periodieke schenkingen zijn nu duidelijk. Weekers schetste de aangescherpte contouren in een brief aan de Tweede Kamer van afgelopen maandag. De voorgenomen wetswijzigingen wil Weekers uiterlijk 1 juli al in de Staatscourant publiceren. ‘Deze snelheid is geboden om de ANBI’s in staat te stellen voor 1 januari 2014 te voldoen aan de nieuwe voorwaarden. De Belastingdienst zal kort na publicatie van de wijzigingsregeling in de Staatscourant alle ANBI’s een brief sturen om hen te attenderen op de nieuwe verplichtingen’, aldus de staatssecretaris.

Eind april stuurde Weekers de Tweede Kamer al een brief met de grote contouren voor een aangescherpt toezicht op ANBI’s (algemeen nut beogende instellingen). Hierin was nog niet de suggestie van de Kamerleden Huizing en Van Vliet verwerkt over het ontnemen van de ANBI-status na een strafrechtelijke veroordeling. Daaraan geeft Weekers nu alsnog gehoor. Ook biedt hij een alternatief voor de notariële akte bij periodieke schenkingen via een zogenoemde schenkingsovereenkomst. Hiervoor is geen notaris meer nodig.  

Vergroting publieksvertrouwen
Weekers: ‘Met de aanpassingen van de regelgeving beoog ik vooral bij te dragen aan een vergroting van het publieksvertrouwen, één van de doelstellingen van het in 2011 gesloten Convenant van de overheid met de Stichting Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF). Zoals gemarkeerd in de eerder genoemde brief van 25 april is het daarnaast aan de sector filantropie zelf om door middel van het door de sector in overleg met de ministeries van Veiligheid en Justitie en Directie Directe Belastingen van Financiën te ontwikkelen validatiestelsel het publieksvertrouwen te vergroten. Dit validatiestelsel wordt door de Werkgroep publieksbelang filantropie getoetst aan de door hem geformuleerde toetsingscriteria. De Kamer zal over de uitkomst van dat proces worden geïnformeerd.’

Hoofdpunten aanpassingen ANBI-regeling:

Openbaarmaking gegevens via internet wordt verplicht
De voorwaarden om de ANBI-status te verkrijgen of te behouden worden onder andere uitgebreid met een verplichting tot het openbaar maken van diverse gegevens via internet. Met ingang van 1 januari 2014 moeten instellingen de naam van de instelling, het door de Kamer van Koophandel toegekende unieke nummer (RSIN), contactgegevens, de doelstelling, een (beknopt) beleidsplan, de bestuurssamenstelling en het beloningsbeleid, een (beknopt) verslag van de uitgeoefende activiteiten en een financiële verantwoording bekendmaken. De ANBI-status wordt geweigerd of ingetrokken als een instelling de vereiste informatie niet op internet plaatst.

Voor kerken geldt een ander traject
Voor kerkgenootschappen is afgesproken dat deze via een zogenoemde ingroeiregeling gaan voldoen aan de nieuwe eisen. Anders dan de andere privaatrechtelijke rechtspersonen zijn de tot een kerkgenootschap behorende onderdelen (andere dan stichtingen en verenigingen) niet verplicht zich individueel in te schrijven in het Handelsregister. De kerkgenootschappen beschikken derhalve niet over een uniek registratienummer van het Handelsregister. Het voldoen aan de gewenste transparantie via internet zal de nodige tijd en aandacht vragen en een ingrijpende aanpassing van de administratieve organisatie, ook binnen de kerkgenootschappen zelf. Financiën heeft met de kerken afgesproken dat zij de komende jaren zullen benutten om hun organisatie op orde te brengen zodat zij per 1 januari 2016 volledig kunnen voldoen aan de dan ook voor hen geldende voorwaarden voor openbaarmaking via internet.

Vermogensfondsen
De SBF heeft meegedeeld dat sommige vermogensfondsen bezwaar hebben tegen de voorstellen. Deze fondsen hebben in reactie op de publicatieplicht aangekondigd te overwegen af te zien van de ANBI-status, welke status hun zal worden ontnomen als zij niet voldoen aan de publicatieplicht. Weekers: ‘Mede hierom ga ik onderzoeken welke fiscale consequenties moeten worden verbonden aan het al dan niet op eigen initiatief beëindigen van de ANBI-status.’

Versterking integriteit ANBI’s
ANBI’s en/of haar bestuurders die de wet overtreden moet de ANBI-status ontnomen worden. Weekers legt bij dit punt een zware verantwoordelijkheid bij de filantropiesector zelf: ‘Ik wil voorop stellen dat ik ook op dit onderdeel van het borgen van de kwaliteit van de sector filantropie een belangrijke rol zie weggelegd voor de sector zelf. De sector onderschrijft dit standpunt en streeft ernaar met het eerder genoemde validatiestelsel hier invulling aan te geven. Voor ANBI’s die lid zijn van een van de brancheorganisaties van de SBF zal het – zelfregulerende – validatiestelsel gelden.’

Rol overheid: ANBI is ‘neutraal’ begrip
Naast zelfregulering via een validatiestelsel heeft de overheid ook een rol bij het bewaken van de integriteit. Weekers benadrukt dat de Belastingdienst reeds allerlei middelen heeft om wetsovertreders de ANBI-status te ontnemen. Weekers: ‘Het spreekt naar mijn mening voor zich dat het deelnemen of bevorderen van misdrijven tegen de internationale rechtsorde zoals mensensmokkel of financiering van terrorisme, zeker niet als algemeen nuttige activiteiten kunnen gelden…’

Wel houdt Weekers zich aan het uitgangspunt dat het algemeen nut-begrip op zichzelf beschouwd ‘neutraal’ is: als een ANBI activiteiten uitoefent ten behoeve van landen die op de zogeheten ‘VN en/of EU-terrorismelijst’ staan, zal de overheid niet ingrijpen. Weekers: ‘De wetgever heeft bewust gekozen voor een neutraal uitwerkende ANBI-regeling, waarvan de burger gebruik kan maken voor de doelen van zijn keuze. Een politisering in het ANBI-begrip door gevolgen te verbinden aan de locatie waarop de doelstelling is gericht, zou gevolgen hebben voor bijvoorbeeld instellingen die in bepaalde politiek omstreden gebieden voornamelijk humanitaire hulp verlenen.'

Meldpunt ‘Misbruik ANBI’s’
Als aanvullende maatregel om de integriteit van ANBI’s te bewaken zal de Belastingdienst een meldpunt ‘Misbruik ANBI’ instellen waar burgers of organisaties signalen kunnen deponeren over feiten en handelingen die niet in lijn zijn met de doelstelling van de ANBI of met andere fiscaal relevante gegevens, om gerichter op basis van die signalen bepaalde ANBI’s tegen het licht te kunnen houden.

Verder meldt Weekers: ‘Sinds 1 juli 2011 worden rechtspersonen, waaronder ook stichtingen en hun bestuurders, doorlopend gescreend. Als een risico op misbruik wordt vastgesteld, verstuurt Justis een risicomelding aan handhavende of toezichthoudende instanties als de Belastingdienst. Ook kan de Belastingdienst bij vermoeden van misbruik Justis vragen om de ANBI te screenen. De risicomelding kan voor de Belastingdienst aanleiding zijn om nader onderzoek te doen, eventueel resulterend in de intrekking van de ANBI-status of vervolging van de bestuurder(s).’

Periodieke schenkingen ook zonder notaris
Periodieke giften aan ANBI’s of verenigingen met minimaal 25 leden zijn op dit moment fiscaal aftrekbaar als ze bij notariële akte zijn vastgelegd en voor een looptijd van ten minste vijf jaar (maar eindigend uiterlijk bij overlijden) zijn aangegaan. Vanaf 1 januari 2014 wil Wekers het mogelijk maken om ook periodieke giften die via een schenkingsovereenkomst tussen gevende en ontvangende partij worden vastgelegd fiscaal aftrekbaar te maken. De Belastingdienst zal hiertoe een eenvoudige model-schenkingsovereenkomst als downloadbaar bestand ter beschikking stellen op www.belastingdienst.nl. De gever kan dit bestand downloaden en vervolgens invullen met enkele kerngegevens betreffende de gift en de begiftigde instelling of de vereniging. Het aldus ingevulde formulier wordt door de instelling of vereniging op onderdelen aangevuld, onder meer met een transactienummer. De instelling of vereniging stuurt na het invullen van haar onderdelen de overeenkomst terug aan de gever en bewaart een afschrift in haar administratie. Ook de gever bewaart de overeenkomst in zijn administratie. Beide exemplaren moeten kunnen worden overgelegd als de Belastingdienst daarom vraagt. De aldus via een schenkingsovereenkomst gedane periodieke gift moet om aftrekbaar te zijn, gedurende haar looptijd jaarlijks worden verantwoord in de aangifte inkomensheffing van de gever. Daartoe zullen het belastingaangifteprogramma en het aangifteformulier met een specifiek veld worden uitgebreid.