Op de Open Data for Development Fair 2015 (ODF2015) die woensdag 11 november werd gehouden in Den Haag, kwamen stakeholders en data-experts bij elkaar om kennis uit te wisselen over de inzet van open data. Het ging daarbij vooral om de vraag hoe ontwikkelingsorganisaties open data kunnen inzetten om hun eigen verhaal beter te vertellen aan de buitenwacht. 'Als je betekenis toevoegt aan de data, is het mogelijk om duizend krachtige verhalen te vertellen op een efficiënte manier. Vervolgens kan je die delen op een mondiaal platform', aldus een van de organisatoren, Caroline Kroon, DataOpeners.
VN Secretaris-generaal Ban Ki-moon benoemde in 2014 de datarevolutie als belangrijk middel voor het behalen van de millenniumdoelstellingen. De exponentiële groei van beschikbare data stelt overheden en andere actoren in staat om beter geïnformeerd middelen in te zetten en de voortgang daarvan te monitoren, aldus de VN. Open data - openbare datasets die voor iedereen makkelijk toegankelijk en te gebruiken zijn - spelen hierin een belangrijke rol.
Mensen houden van verhalen
'Open data kunnen een game changer zijn', zei moderator Thomas Loudon tijdens de opening van ODF2015. Op dit moment wordt het openstellen van data door ontwikkelingsorganisaties vooral gezien als een middel om transparantie te bieden en verantwoording af te leggen, bijvoorbeeld door te publiceren van wie ze geld ontvangen en hoe ze dat besteden. “Maar we zouden zoveel meer kunnen bereiken door het gebruik van data en dat is de focus van deze bijeenkomst,” zei Loudon.
Breder publiek
Een sprekend voorbeeld van hoe open data organisaties verder kunnen helpen kwam van Caroline Kroon, mede-oprichter van open data consultancy DataOpeners en een van de organisatoren van de Fair. In 2011 was zij als communicatie-expert bij Cordaid op zoek naar een manier om het werk van de ontwikkelingsorganisatie bij een breder publiek bekend te maken. In haar voorbereidend onderzoek naar de organisatie en de rest van de branche stuitte ze op 'meer dan duizend verhalen van gepassioneerde mensen die fantastisch werk deden', vertelde ze aan het publiek, 'maar er kwam geen eenduidig beeld naar voren.'
Juist voor een ontwikkelingsorganisatie is het belangrijk transparant te zijn over het werk dat zij doet. Maar het bleek lastig een manier te vinden om het publiek te informeren. De ironie wil dat Cordaid op dat moment wel heel veel informatie publiceerde maar dat werd vooral gebruikt voor rapportage- en verantwoordingsdoeleinden.
Internationale standaard
In dat zelfde jaar werd een internationale open data standaard voor ontwikkelingssamenwerking gelanceerd: het International Aid Transparancy Initiative (IATI). De IATI-standaard heeft als doel de inzet van ontwikkelingsgeld transparant te maken. Doordat de data in een gestandaardiseerd format worden gepubliceerd, is die voor iedereen makkelijk te gebruiken. Tijdens de aardbeving in Nepal bijvoorbeeld, ontstonden er organisaties van burgers die met behulp van IATI controleerden of het hulpgeld ook inderdaad terecht kwam in de gemeenschappen waar het voor bestemd was.
'IATI zou je een internationale taal kunnen noemen die het mogelijk maakt om informatie over ontwikkelingssamenwerkingsactiviteiten op mondiale schaal te delen', vertelt Kroon. 'En dat is fantastisch want mensen houden ervan verhalen te delen en computers houden van data. Het mooie van open data is dat je beide kan doen. Als je het uiterste uit het IATI-format haalt en betekenis toevoegt aan de data, is het mogelijk om duizend krachtige verhalen te vertellen op een efficiënte manier. Vervolgens kan je die delen op een mondiaal platform.” Zo zet Cordaid de data die het toch al verzamelde voor rapportages, nu in om te vertellen wat de organisatie doet.
Kroon wilde deze strategie breder beschikbaar maken. 'We besloten om deze ervaring te delen en andere organisaties te inspireren om hetzelfde te doen zodat ook zij kunnen genieten van de voordelen die deze verandering brengt. Zo werd DataOpeners geboren.'
MinBuZa is linking pin
Namens het Ministerie van Buitenlandse Zaken sprak plaatsvervangend Directeur-generaal Internationale Samenwerking Reina Buijs. Zij ziet de rol van overheid veranderen waarbij deze meer gaat optreden als een initiator, een tussenpersoon, een partner en een diplomaat. De rol van het ministerie daarin is die van linking pin tussen Nederland en de rest van de wereld. 'Om vandaag de dag effectief beleid te voeren is vooral dialoog en samenwerking met andere actoren van belang. Stapsgewijs verandert internationale samenwerking steeds meer in het aangaan van partnerschappen. En partnerschappen werken beter als er een open dialoog en transparante atmosfeer is. Het openstellen van onze data draagt daar aan bij.'
Ministerie werkt met IATI-standaard
Enkele jaren geleden is het ministerie begonnen met het moderniseren van open data en transparantie. Het publiceert nu gedetailleerde informatie over de voortgang van programma's in de IATI-standaard. Daardoor kan het beter verantwoording afleggen aan belanghebbenden: het parlement, de belastingbetaler, de partnerorganisaties en de ontvangende doelgroepen.
Ook Buijs is van mening dat open data meer moeten zijn dan het publiceren van droge cijfers alleen. 'Transparantie moet niet alleen gaan over hoe geld wordt besteed. Ik denk dat het veel meer moet gaan over de resultaten. Laten we daarom niet alleen focussen op publiceren wie je financiert maar ook over wat je bereikt.'
Mondiale connectiviteit
Buijs heeft veel vertrouwen in de mogelijkheden van open data. 'Toen ik in Zimbabwe werkte als junior beleidsmedewerker moest ik veel rapporten schrijven. Dat kostte veel tijd en energie en ik vroeg me altijd af of ze ooit wel ergens voor gebruikt zouden worden. Maar nu data digitaal beschikbaar zijn, wordt het allemaal een stuk makkelijker.' Ook in noodsituaties maakt mondiale connectiviteit hulpverlening effectiever. 'Tijdens de Ebola-crisis konden mensen met hun mobiele telefoons aan het Wereldvoedselprogramma laten weten waar de nood het hoogst was.'
Technologiekloof
Er liggen echter ook nog uitdagingen waarschuwde Buijs. In ontwikkelingslanden ontbreken vaak data over belangrijke onderwerpen. Ook is er een technologiekloof: mensen hebben veel minder toegang tot digitale apparaten en kunnen er daardoor minder goed mee overweg.
Een tweede moeilijkheid is de bruikbaarheid van data. Open data omsmeden tot betekenisvolle informatie vereist specifieke vaardigheden, zegt Buijs. Ook het beschikbaar stellen van data op een website wil nog niet zeggen dat burgers en andere stakeholders er makkelijk mee om kunnen gaan.
Tenslotte is ontwikkelingswerk een complex proces. 'Uiteindelijk gaat het om de vraag 'hoe zijn de mensen in de gemeenschappen gebaat bij bepaalde acties? Kunnen we ze voorzien van het gereedschap en de kracht die ze nodig hebben om zichzelf vooruit te helpen? Op zichzelf garanderen open data geen positieve impact, data moet worden gebruikt en de beoogde eindgebruikers bereiken. Laten we daarom ons beleid niet inrichten op data maar op mensen.”
Binnenkort meer in Filanthropium Journaal over het concept van open data voor gebruik door multi-stakeholderorganisaties, zoals charitatieve organisaties.
nl
