nl
De samenleving heeft maatschappelijke buitenstaanders van ouderen gemaakt. Zo start d'Ancona haar lezing. Het beeld van de onmachtige ouderen is in contrast met hun macht in het stemhokje: want die wordt steeds groter door hun toenemend aantal. ‘Hoe kan je oordelen over het publieke domein als niemand je nog uitdaagt of bevraagt? Hoe kun je jezelf zijn als beeldvorming over de ouderen enerzijds bestaat uit aftakeling en nutteloos achter de geraniums zitten en anderzijds uit overwaardering van vitaliteit en jeugdige uitstraling. Het is die beeldvorming die de emancipatie van ouderen barricadeert.’
Bingo
Maar hoe emanciperen ouderen of wijzelf ons dan? Natuurlijk moeten we af van de gedachte dat er zoiets als karakteristieke ouderen- ontplooiing bestaat.
d'Ancona: ‘Dat tevredenheid en zelfs geluk kan worden ontleend aan een middag bingo in de week - zoals ons op de televisie werd vertoond toen Ede was uitgeroepen tot de gelukzaligste gemeente in Nederland - is geen leugen. Maar het is wel een eigenaardige selectie van de redactie van het Journaal, want de bevestiging van het stereotype beeld.’
Zij mist de andere, goede voorbeelden van ouderen in onze samenleving. ‘Er zijn heel veel ouderen die de lat voor zichzelf hoog blijven leggen, die nieuwsgierig blijven, die achter- maar ook vooruitkijken, die ambitieus zijn, die willen kennismaken met het nog onbekende. Vier jaar geleden verscheen Kunstbeoefening met Ambitie (een onderzoek o.l.v. Professor Hortulanus). [...]. Dat liet zien dat zij zich daardoor gezonder, prettiger en vitaler voelden. ‘
Zelfbeschikking
Ondanks die verscheidenheid in het beleven van de ouderdom, is de beeldvorming veel overzichtelijker, zo lijkt het. ‘Daarbij gaat het om eenzaamheid en onomkeerbaar verval, om behoefte aan zorg, om verlies van lotgenoten, verlies van eigen zingeving en maatschappelijke betekenis. Dit beeld heeft eigenlijk het beeld van de van hun-VUT genietende, de winter aan de Spaanse kust vertoevende, de altijd onderweg zijnde caravanbezitters vervangen. De zorgeloosheid is opgevolgd door bezorgdheid; de jaloezie door deernis. ‘
Dus was het wachten op goedbedoelde ondersteuning, constateert d'Ancona. ‘De ChristenUnie presenteerde samen Omroep Max en enkele ouderenorganisaties kortgeleden het manifest: Waardig ouder worden (het zogenaamde Zilveren Pact). Met deze herwaardering van de ouderdom zou de wens voor een voltooid leven snel opdrogen, was de achterliggende idee. Net zo paternalistisch zijn de voorgestelde maatregelen: ouderen vaker samen laten eten, meer ondersteuning door nog meer mantelzorg, om er enkele te noemen. ‘
Passie
Ambitie en passie gaan nooit met pensioen, merkt d'Ancona. En de wens tot zelfontplooiing van ouderen is geen andere dan die van jongeren. ‘Die overtuiging heb ik de afgelopen jaren opgedaan door te kijken en te luisteren naar mijn generatiegenoten die nooit eerder in hun leven – door tijd of geldgebrek – in de gelegenheid waren om een muziekinstrument te bespelen of ballet te dansen. Maar nu ze het eenmaal deden, gebeurde het met dezelfde passie die je bij talentvolle jongeren ziet.
Trotseerperspectief
Die vrij willekeurige observatie van haar werd betekenisvoller door de bevindingen van de filosofe Hanne Laceulle (UvH), neergelegd in haar – aan dit onderwerp gewijde – proefschrift. ‘Kijk anders naar oude mensen’, schrijft ze in een artikel in NRC, ‘Kijk anders naar oude mensen, ze groeien nog’. Ook zij nam waar dat er naar de ouderdom wordt gekeken of vanuit het ‘verval’ – dan wel het ‘trotseerperspectief’ – d.w.z. zo lang mogelijk jong blijven. Maar de waarden van de jeugd, de fitheid en de productiviteit, zijn niet de enige die tellen. Mensen kunnen zich blijven ontwikkelen, misschien juist wel als de kwetsbaarheid van het leven zich opdringt.’
Bekijk de Socrateslezing inclusief nagesprek:
Nieuw:
DDB Daily: elke dag om 12.00 uur het laatste nieuws & opinie van de afgelopen 24 uur in uw mailbox. Gratis service naast uw wekelijkse DDB Journaal.
Aanmelden: klik hier.
