Morele accountability

Na een lange komkommerperiode viel er dan eindelijk weer wat te beleven in de filantropie. CDA-kamerlid Pieter Omtzigt mocht in Trouw leeglopen over de vermeende kuiperijen van de FIN, de koepel van vermogensfondsen. De FIN zou er voor gezorgd hebben dat er geen algemene publicatieplicht van de jaarstukken komt. Waar rook is, is vuur, volgens Omtzigt: de vermogensfondsen hebben vast wat te verbergen!
Nu was het om te beginnen niet zo handig van de vermogensfondsen (“vermogensbeheerders” volgens Trouw, weten zij veel) om iets te snel victorie te kraaien. Een staatsrechterlijk discutabel bericht werd schielijk van de FIN-site gehaald, maar de geest was al uit de fles. Beetje dom, maar ook wel weer begrijpelijk. Volksvertegenwoordigers en beleidsmakers hebben namelijk geen oog voor de complexe diversiteit van het filantropisch speelveld. Die heterogeniteit laat zich moeilijk vangen in eenduidige regels en wetten. Een vermogensfonds is geen ‘goed doel’ en werkt – behalve de hybride fondsen - niet met publiek geworven middelen. Geen wonder dat de FIN ook vanachter de filantropiebrede rug van de SBF continu waakzaam is om niet met beleidsmatig badwater weg te worden gegooid. Toch ontslaat dat vermogensfondsen bepaald niet van de dure plicht om na te denken over publieke verantwoording. Dat geldt wat mij betreft sowieso als gebruik wordt gemaakt van fiscaliteiten (bijvoorbeeld als ANBI), die door de belastingbetaler worden gefaciliteerd. Misschien is een bestedingsverplichting van vermogensfondsen met de ANBI-status (zoals in de VS) nog een brug te ver, maar accountability tegenover grantees en samenleving zouden de fondsengevers – ongeacht hun fiscale status - zelf beter kunnen zien als een vrijwillig gevoelde plicht tot verantwoording. Meer een grondhouding dus. FIN-voorzitter dr. Rien van Gendt formuleerde het in 2006 al zo voor de internationale EFC-conferentie van vermogensfondsen: “Wij grantmakers zijn verantwoording schuldig: tegenover ons zelf, maar ook tegenover de ontvangers… We are not holding someone else accountable, we are accountable.”