Bij veilingen of verkopen van bedrijven met een staatsbelang zou de overheid met een deel van de opbrengst een privaat beheerd, nationaal fonds kunnen financieren dat grote maatschappelijke noden lenigt, zoals eenzaamheid. Dat advies geven Lucas Meijs, hoogleraar Strategische filantropie en vrijwilligerswerk aan de Rotterdam School of Management, en Edwin Venema, hoofdredacteur van opinieplatform De Dikke Blauwe, aan de nieuwe regeringscoalitie in een opiniestuk in Het Financieele Dagblad.
Gebruik de opbrengst van privatisering voor een maatschappelijk fonds
Het is mooi dat minister De Jonge van VWS een pleidooi houdt voor de bestrijding van eenzaamheid in Nederland, maar de rol van de overheid hierin is redelijk beperkt. Eenzaamheid is bij uitstek een probleem dat de overheid niet alleen kan, mag en moet oplossen. Het is een probleem dat de hele samenleving aangaat en daarom dienen de oplossingen vanuit haar volle breedte te worden aangedragen. Door individuele burgers: ‘Wil je een bijdrage leveren? Begin eens met een kopje koffie bij je buurvrouw.’ Door de markt, want telecommunicatie en robots kunnen ook een rol vervullen. Door de al genoemde overheid, door middel van financiering van projecten, wetgeving voor mantelzorg en ondersteuning van vrijwilligerswerk. En, ‘last but not least’, door onze zogeheten ‘civil society’ met stichtingen en verenigingen die activiteiten ontplooien om eenzaamheid te bestrijden, zoals bijvoorbeeld de stichtingen VanHarte en Gouden Dagen. Eenzaamheidbestrijding vraagt echter om een lange adem, zeker van civil society-organisaties die in de haarvaten van de samenleving activiteiten ontplooien. Op dit moment hebben dergelijke stichtingen en verenigingen drie bronnen van inkomsten. Vaak verdienen ze een deel van hun budget door betalingen voor geleverde diensten, contributies van leden of kleine bijdragen (vaak minder dan de echte kosten) van deelnemers aan bijvoorbeeld een avondmaaltijd (zoals de € 7 voor een driegangendiner van de gasten van een ‘Resto VanHarte’). Verder ontvangen civil society-organisaties ook filantropische bijdragen in de vorm van vrijwilligerswerk en donaties. Vooral met betrekking tot donaties ten behoeve van eenzaamheidbestrijding spelen (vermogens-)fondsen een belangrijke rol. Naast deze particuliere bronnen zijn er vaak ook nog de subsidies van de overheid, een bron die aardig begint op te drogen. Waar overheidsgeld ooit voor veel civil society-organisaties een bijna structurele bron van inkomsten was, is die nu juist de grote onzekere factor geworden. Het is daarom extra onwenselijk dat de huidige regeringscoalitie vooralsnog alleen lippendienst bewijst aan eenzaamheidbestrijding en feitelijk geruisloos de financiële stekker trekt uit civil society-organisaties zonder zelf bij te dragen aan een oplossing. Zonder duurzame financiering kunnen die organisaties geen lange termijnplanning maken om echte impact te hebben. Civil society organisaties verdienen een financiering die onafhankelijk is van de waan van de dag, toevallig overheidsbeleid of de stand van de economie. Behalve in het borgen van een ruimhartig fiscaal regime dat stimuleert tot individuele donaties en een diversiteit aan particuliere fondsen, ligt er een prachtige kans voor deze regering om te zorgen voor langlopende, fundamentele financiering van de strijd tegen eenzaamheid. Tom Poes heeft een list verzonnen. Deze list is gebaseerd op de geregelde privatisering en veilingen van bijvoorbeeld frequenties voor mobiele telefonie, tankstations langs de snelweg, loterijen en nutsbedrijven zoals Eneco. Wanneer de (lokale) overheid namens de Nederlandse samenleving en burgers een bedrijf of ‘gebruiksrecht’ privatiseert, kan de opbrengst direct in de overheidskas vloeien, of juist gebruikt worden voor de oprichting van een (vermogens-)fonds ten bate van de samenleving. We pleiten ervoor om dit mechanisme van ‘filantropisering door privatisering’ in Nederland in te zetten bij de volgende veilingen of verkopen van bijvoorbeeld ABN Amro, ASR, Eneco of, heel passend bij eenzaamheidbestrijding, radio- en telefoniefrequenties. Even voor de beeldvorming: bij de telefonieveiling in 2012 zijn 41 vergunningen met een looptijd van zeventien jaar geveild. De vooraf geraamde opbrengst was €470 mln, maar deze werd met €3,8 mld ruim overtroffen. Met een deel van dat geld had een geweldig nationaal fonds tegen de eenzaamheid gevormd kunnen worden. In zeventien jaar tijd, tijdens de regeerperiode van meerdere kabinetten, had het geld keurig kunnen worden ingezet tegen eenzaamheid in plaats van de opbrengst van de veiling in een keer op te souperen. Zo’n samenlevingsfonds zou al die goede, particuliere initiatieven meer financieringszekerheid kunnen geven, waardoor we de eenzaamheid in ons land structureel helpen tegengaan. Binnenkort komen er weer (regionale) radiofrequentieveilingen, dus minister De Jonge: grijp je kans.
Lucas Meijs, hoogleraar Strategische filantropie en vrijwilligerswerk aan de Rotterdam School of Management, en Edwin Venema, hoofdredacteur van De Dikke Blauwe, opiniemagazine over filantropie.
nl
