Een rode neus, vrolijke kleren en een brede glimlach. Al 25 jaar zijn ze een vaste waarde in de ziekenhuizen van Nederland: de CliniClowns. Op deze dag in 1992 werd de stichting in Amsterdam opgericht.
De hoofd-oncoloog van het Emma Kinderziekenhuis in die tijd, Tom Voûte, had gezien hoe succesvol ziekenhuisclowns waren in andere landen en besloot ze naar Nederland te halen. Het idee was simpel: kinderen die in het ziekenhuis liggen opvrolijken en afleiden met vrolijke en kleurrijke figuren.
Dat concept is de afgelopen kwart eeuw niet veranderd. Inmiddels heeft de stichting 76 professionele clowns in dienst die door het hele land werken. Zo ook Hans Koops en Mirjam Molenaar, oftewel clown Flip en clown Nop.
De twee zijn CliniClowns van het eerste uur. ‘Het is geen lastige klus meer voor ons’, zegt Hans. ‘Maar het vergt wel constante alertheid. Je moet altijd rekening houden met de sfeer in de kamer, hoe het kind erbij ligt, hoe ziek het is en of het überhaupt wel wil.’
Het komt namelijk weleens voor dat kinderen niet op de clowns zitten te wachten. ‘Dat mag natuurlijk’, vertelt Mirjam. ‘Dan gaan we gewoon door naar de volgende.’
Zodra de clownsneus opgaat, veranderen Hans en Mirjam in Flip en Nop. Ze vallen dan ook niet meer uit hun rol. ‘Flip is een argeloze dwaas’, vertelt Hans. ‘Het leven is een spel en hij maakt met iedereen plezier en contact.’ Nop is volgens Mirjam iets rustiger. ‘Ze is ondeugend en een beetje naïef’, lacht ze.
Een voor een gaan de clowns de kamers op de kinderafdelingen af. Hans: ‘We weten meestal van tevoren niet wat een kind heeft, dus we improviseren veel.’ Het is volgens hem vooral belangrijk om goed op te letten op de sfeer in de kamer. ‘Daar houden we rekening mee in het contact. Je merkt snel genoeg waar een kind wel of niet aan toe is.’
Zo kreeg Hans pas geleden te maken met een jongetje van 8 dat net een ruggenmergpunctie had gehad. ‘Daar was hij zeer beroerd van. Hij lag in een donkere kamer, in de armen van zijn vader.’ Hans stak zijn hoofd om de deur van de kamer en zag de vader nee schudden. ‘Het jongetje merkte dat en wuifde dat ik toch even binnen kon komen. Gewoon om gedag te zeggen’
In iedere kamer die ze betreden moeten de CliniClowns opnieuw hun handen wassen. ‘Dat deed ik dus en toen stootte ik per ongeluk mijn hoofd. Dat deed best pijn, maar het jongetje moest toch even gniffelen en dat maakte het moment heel waardevol.’ Een paar minuten later stond Hans weer buiten.
Flip en Nop staan iedere dag oog in oog met zieke kinderen. Sommigen zijn snel beter, anderen zijn ongeneeslijk ziek. Hans: ‘Die komen we vaker tegen en daar bouw je dan toch een band mee op.’ Het gebeurt soms dus ook dat kinderen overlijden. ‘Dat raakt je. Ik vind het een van de moeilijkste dingen.’
Iedere clown gaat daar op zijn eigen manier mee om. ‘Er zijn geen regels of handboeken voor.’ Zo schrijft Mirjam een kaart aan de ouders van het overleden kind. ‘Daarin vertel ik over mijn ervaringen met hun zoon of dochter en hoe we speelden. Daarmee kan ik het afsluiten.’
Dementerende ouderen
In 25 jaar tijd is het werk niet veel veranderd. Er zijn alleen wat meer locaties bijgekomen, buiten de ziekenhuizen. ‘We gaan nu ook langs bij verstandelijk beperkte kinderen in instellingen en op scholen.’ Vanaf 2018 komen daar ook dementerende ouderen bij. Mirjam gaat nu al soms langs in verzorgingshuizen. ‘In de basis blijft mijn karakter hetzelfde, maar het spel is rustiger, trager.’
Het doel is in ieder geval wel in iedere situatie hetzelfde, vertelt Mirjam. ‘Je kan de wereld in een kamer even veranderen’, vertelt ze. ‘Soms hangt er een hele sombere energie. Ik heb mijn werk goed gedaan als die energie positiever is geworden als ik weg ga.’
Om het 25-jarige jubileum te vieren is er dit weekend een pop-up museum in Amsterdam, het Museum der Verbeelding.
nl
