nl
Duurzaam is lastig begrip
‘Duurzaamheid is actueel, in de ruimste zin des woords,' opende Rien van Gendt de FIN-themadag Duurzaamheid. Maar de term is voor velerlei uitleg vatbaar.
De verschillende sprekers hielden een driedeling aan: ten eerste duurzaamheid van de belegging, ten tweede duurzaamheid van de grantmaking en ten slotte duurzaamheid in de eigen bedrijfsvoering.
Drie heel verschillende invalshoeken. Zoals een mevrouw van een vermogensfonds 's ochtend nog meende: ‘Onze core business is duurzaam. Ik steun projecten voor zwerfkinderen, dat is toch op de toekomst gericht?' Inderdaad. Maar aan het einde van deze FIN-dag merkte ze op: ‘Ik heb toch een aardig beeld gekregen over wat we nog meer aan duurzaamheid zouden kunnen doen. Ik heb er nooit op gelet bij beleggingen.'
De lof voor deze FIN-dag (een initiatief van Irene Mol van Stichting Pequeno)was unaniem: ‘De laatste tijd organiseert de FIN uitstekende themabijeenkomsten, we zijn helemaal uit het hoekje van de behoudende, zwijgende oude mannen aan het raken,' aldus een beheerder van een oud familiefonds.
Een eigen bioritme
Ook de driedeling People Planet Profit bleek werkbaar om de gedachten te bepalen. Helene van der Vloed, directeur van Antropia, de locatie van de dag, lichtte haar visie toe. ‘De P van people staat bij ons voorop. Dan krijg je vanzelf een organische ontwikkeling van je bedrijf. Onze medewerkers moeten groeien, en we zien dat onze omzet dan ook groeit. Als je uitgaat van sociale cohesie ontstaat er vanzelf een eigen bioritme in je bedrijf.'
Mooi verhaal, maar toch zag je sommige bezoekers denken: Wordt dit geen softe bijeenkomst?
De meedogenloze mens
Harry Hummels, Hoogleraar in Maastricht en directeur SNS AM Duurzaamheid, maakte de zaal even wakker. ‘De mens maakt er een potje van. De meedogenloze carnivoor (term is van Edward Wilson) heeft de strijd op aarde gewonnen. Onze groei keert zich tegen de aarde en al haar bronnen. De eerste bezinningsgolf was eind negentiende eeuw, met filantropen als Rockefeller en Carnegie. In 1972 stelde de Club van Rome de ongebreidelde groei ter discussie gesteld. Eind jaren 80 pleitte de Brundtland Commissie voor een ándere groei.' In de praktijk, aldus Hummels, ‘zijn we als Hansje Brinker die probeert met een vinger een gat in de dijk te dichten. Het zal ons niet gaan lukken om de aarde te sparen. Allemaal lapmiddelen.'
Hoe moet het dan wél? Kijken naar de kansen, die er ook zijn, meent Hummels. En dan kom je onvermijdelijk uit bij Mission Related Investeren. Want welk fonds met goede intenties wil met de ene hand een probleem veroorzaken (zoals de Gates Foundation die belegde in Shell) dat met de andere hand moet worden opgelost (milieuschade en armoede en ziekte in Nigeria, als gevolg van Shell-activiteiten). Oplossing: zowel de investeringen als de bestedingen van je fonds duurzaam maken. Maar wat is dat dan?
Duurzaamheid is nooit af
Duurzaam handelen vergt voortdurend duurzaam denken. Je van elke stap bewust zijn en vooral niet afwachten. Hummels: ‘Zoals een oude Indianenspreuk: In al je overwegingen je bewust zijn van de gevolgen voor de komende zeven generaties.' Duurzaamheid is bij uitstek iets dynamisch'.
Dat bevestigde Caroline Visser (WNF): ‘Er is geen absolute waarheid, het is nooit af. Ons beroemde duurzame gebouw is nu al niet meer state of the art. Andere gebouwen zijn al weer zuiniger en duurzamer. Maar de voorbeeldfunctie blijft en dat is enorm belangrijk.
Visser vormde samen met Ignaz Anderson (Iona Stichting) en Boudewijn de Blij (Fonds 1818 de illustratie van de drie invalshoeken voor duurzaamheid: respectievelijk het bedrijfsmatige/operationele, het uitgavenaspect en het investeringsaspect.
Deze drie schetsten een wereld van hindernissen, vallen en opstaan en voortdurende bezinning op lastige dilemma's. ‘Duurzaam handelen is nooit zwart-wit.'
Benificïenten ZIJN klanten
Opvallend was de oproep van Visser aan haar collega's om trotser te zijn op de eigen duurzame activiteiten: ‘Jullie zijn veel te bescheiden! Jullie doen fantastische dingen, roep ze van de daken!'
Dat wijst op een groot verschil tussen fondsenwervende organisaties, die ‘voortdurend de maatschappij in de vorm van hun kritische donateurs aan de deur voelen kloppen' (aldus De Blij) en vermogensfondsen, voor wie het vaak moeilijker is om hun focus bepalen. ‘Want vermogensfondsen hebben lang goed gedijd bij afzondering en discretie. Niemand tikte ze op de vingers, zolang het vermogen maar in tact bleef of groeide.'
De oplossing? De Blij: ‘Ook vermogensfondsen moeten hun benificiënten zien als klanten of opdrachtgevers. Dat kunnen we leren van fondsenwervende organisaties.'
Ketenverantwoordelijkheid
Hoe groot is de invloed van vermogensfondsen en andere organisaties die duurzaamheid gaan implementeren? Anderson heeft de ambitie om een voorbeeldfunctie voor banken te hebben: ‘Wij richten ons op creatie en leiderschap'. De Blij: ‘Ook samen zijn we nog steeds een kleine groep investeerders. Ook samen slaan we nog geen deuk in een pakje boter. Maar we hebben wel de tijdgeest mee, duurzaamheid groeit, op allerlei manieren.' De Blij benadrukte dat ketenverantwoordelijkheid een belangrijk aspect is van duurzaam beleggen en handelen. ‘Elk aspect van je investering kan weer teniet gedaan worden door een volgende schakel in het proces.'
Prinses Irene: een mogelijk keerpunt
Dat alles met alles samenhangt, werd geïllustreerd door de bijzonderste spreker van de dag: Prinses Irene. Vaak belachelijk gemaakt als zweverige met-de-bomen-prater, hield zij een helder betoog over de centrale waarde van de natuur en al het leven op aarde voor iedere investeerder en weldoener. ‘Ook al begint het nu nog klein, duurzaam en groen beleggen wint elke dag aan gewicht. Alle kleine beetjes helpen. Samen hebben we wél power. Het kost veel werk en tijd om je erin te verdiepen, maar het is zeer bevredigend. We moeten alles doen om het welzijn van al het leven te bevorderen. Dat gaat voorbij de menselijke samenleving. Wij zijn als mensen een klein, maar invloedrijk schakeltje in het geheel. En daar moeten we ons voortdurend van bewust zijn. De aarde is één groot ecosysteem. We leven op een mogelijk keerpunt. De economische crisis kán het begin zijn van een omslag van een kapot systeem naar een samenleving die gebaseerd is op respect en verbinding met de aarde. In ons huidige systeem zijn we bezig ons diepste wezen, onszelf, te veronachtzamen. Achter de financiële crisis ligt een klimaatcrisis en daarachter menselijke afgescheidenheid van de aarde.'
De vraag blijft: ‘Is economische groei om de groei wel nodig?' Marjan Sax (Mama Cash): ‘Groei is niet per definitie fout, alleen maar materiële groei is fout.'
Concrete handvatten
Mooi en inspirerend. Maar de zaal wilde graag concrete handvatten. Giuseppe van der helm (directeur Vereniging Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling) betoogde dat duurzaam beleggen dubbel rendement oplevert. De VBDO heeft een Benchmark voor Pensioenfondsen opgesteld die ook voor particulieren en fondsen bruikbaar is.
In een van de parallelsessies belichtten vertegenwoordigers van ING Duurzaam en Triodos Bank de verschillende criteria die zij aanleggen bij duurzaam vermogensbeheer. Triodos: ‘Dialoog met afgewezen bedrijven is belangrijk, want die bedrijven willen ook weten waarom wij niet in hun investeren. Ze moeten zich kunnen verbeteren.' Bij Triodos is een fabrikant van een duurzaam product meteen al een ronde verder, bij ING Duurzaam niet. Zo investeert Triodos wél in een fietsenfabriek (past in duurzame criteria), maar ING Duurzaam niet (de fabriek heeft een matig sociaal beleid). Bij Triodos komen eerst de eigen criteria en daarna de wensen van de klant. ‘De ene belegger wil absoluut niet in dierproeven investeren, de andere in bepaalde dierproeven wél.'
Duurzaam investeren groeit
ING Duurzaam is een Fremdkörper binnen mainstreambank ING, terwijl Triodos duurzaamheid als uitgangspunt heeft. Beide banken schetsen de dilemma's: veel klimaatfondsen zijn bijvoorbeeld pro-kernenergie. Dat accepteert ING Duurzaam wel, maar Triodos niet. Triodos investeert niet in overheidsobligaties (tot verbazing van de zaal) omdat die activiteiten niet altijd toetsbaar zijn. ING Duurzaam investeert niet in clusterbommen, Triodos in geen enkel type wapen. Triodos: ‘Wij willen dat ook de reguliere ING niet meer in die wapens investeert. Samen met ING Duurzaam kloppen we op de deur van de hele banksector.'
Maar ook Triodos ontkomt niet aan diffuse fondsen zoals het Groenfonds en het Cultuurfonds. Beide banken doen het economisch goed. Vooral Triodos groeit sinds de crisis is losgebarsten.
Voor Harry Hummels zijn al deze activiteiten ‘weliswaar erg mooi, maar denk niet dat we er de wereld mee gaan redden. Een bedrijf als Total dat veel slechts doet in Birma, staat gewoon op de Dow Sustainable Index, die door veel beleggers wordt geraadpleegd. Iedere belegger moet dus altijd op zijn hoede zijn.'
Alleen de markt werkt
Optimistischer was Nico Roozen (Solidaridad) in een andere parallelsessie. Hij hield een vlammend betoog over de waarde van de markt. ‘Alleen via de markt gaan we de wereld veranderen.' Solidaridad heeft een ontwikkeling doorgemaakt van probleemoplosser naar een onderneming die zich richt op de hele keten. Roozen heeft recht van spreken, zijn organisatie stond aan de wieg van succesvolle merken als Max Havelaar en Kuyichi. ‘Steeds meer bedrijven waren vroeger deel van het probleem en nu van de oplossing.' Ook grote namen als Mars, Nestlé en Douwe Egberts werken aan een omschakeling. Roozen: ‘Net als die bedrijven moeten ook vermogensfondsen met een economische blik naar de wereld kijken, en niet met een chari-blik. Die heeft weinig opgeleverd.'
Roozen stelt vast dat duurzame ondernemers tot nog toe succesvoller zijn in kredietontwikkeling dan in investmentontwikkeling. ‘De aandacht voor microkrediet is overweldigend, maar ik moet nog heel veel praten om product-investeerders te vinden.'
Gewoon klein beginnen
Rien van Gendt sluit de dag af met de oproep om vooral ‘ergens te gaan beginnen. Laat je niet afschrikken omdat het allemaal lastig is. Verdiep je erin en begin klein, maar doe iets. Alleen dan gaat er een steen rollen. Vermogensfondsen kunnen wel degelijk een verschil maken. Duurzaamheid, Mission Related Investeren en fondsen zijn natuurlijke partners.'
Levert het allemaal toch niets op? Van Gendt: ‘Onderschat je invloed niet. Je kunt je stem laten horen, je kunt stoppen met geld steken in een bepaalde onderneming, je hebt zoveel wapens. Het gaat erom dat we beginnen met een cultuur bouwen van duurzaamheid.'
Een bezoekster: ‘Ik heb er veel aan gehad. Ik realiseer me nu dat geen aandacht voor duurzaamheid ook een keuze is. Een verkeerde keuze.'
Zie ook:
www.verenigingvanfondsen.nl
www.pequeno.nl
www.vbdo.nl
www.solidaridad.nl
