nl
AMSTELVEEN (1 november) - Afgelopen week verscheen in het tijdschrift Nieuwe Revu een artikel waarin het (ontbrekende) toezicht op de goede doelen sector opnieuw aan de orde werd gesteld. Directe aanleiding: een brief die Bart Hartman (Nationale Goede Doelen Test) aan de minister president schreef. Krijgt het idee van een verplichte en openbare registratie van goede doelen eindelijk kritische massa, nu ook de kamer wakker lijkt te zijn geworden?
In Nederland zouden ongeveer 18.000 goede doelen actief zijn. Hoeveel het er precies zijn, is niet bekend. Op een paar honderd van die doelen oefent het CBF toezicht uit. Dat kan en moet beter, vond Bart Hartman. Hij schreef in september een brief aan de minister president. In de brief stelt hij dat het ideaal zou zijn als de Belastingdienst haar database ter beschikking zou stellen aan een nieuwe toezichthouder. Echter, de fiscus mag geen gegevens over belastingplichtigen aan derden verstrekken. Dat kan worden opgelost als de Belastingdienst registratie in een basisregister voor goede doelen organisaties als voorwaarde gaat hanteren voor het verlenen van de ANBI-status, oppert Hartman. Instellingen die de ANBI-status willen hebben, worden dan gedwongen zich te registreren bij de sectorwaakhond.
Toezicht beperkt
Waarom komt Hartman juist nu met zijn voorstel? De sector is toch aardig op weg om zichzelf te reguleren? Hartman: "Het onderzoek Goed bedoeld van bureau Intraval was voor mij het haakje. Uit dat onderzoek bleek dat het toezicht maar zeer beperkt is, terwijl in de sector miljarden omgaan. Al enkele jaren geleden had ik bedacht dat het toch mogelijk moet zijn om met gebruikmaking van gegevens die bij de fiscus bekend zijn, het toezicht te verbeteren. Ik heb daarover verschillende gesprekken gevoerd met ambtenaren van Justitie en Financiën. Zij zeiden steeds: dit is een politieke beslissing. Nu dat uit onderzoek van de regering was gebleken dat het toezicht niet deugt, was de tijd rijp voor een brief aan de minister president."
De brief is een eenmansactie. Er is wel geprobeerd brancheorganisaties mee te krijgen, maar dat is niet gelukt. "Er is contact geweest met het ISF. Men vond het een goed idee, maar wees naar het SBF als gesprekspartner van het kabinet namens de sector. De SBF vond de brief niet passen in haar contacten met het kabinet."
Vinger aan de pols
Paul Beerkens, voorzitter van de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF), zegt vooral niet gelukkig te zijn met de toonzetting van de publiciteit rond het voorstel van Hartman. "Het artikel in Nieuwe Revu geeft een onterecht en eenzijdig beeld van de sector. Toezicht zal niet in alle gevallen ongelukken en incidenten kunnen voorkomen. De SBF is voorstander van extern toezicht in het kader van de ANBI-regeling, in combinatie met het verplicht publiceren van de kerngegevens van de gecontroleerde en vrijgestelde instellingen. En we ondersteunen de ontwikkeling van de databank filantropie. De praktijk moet nog uitwijzen hoe effectief het fiscale ANBI-toezicht is. De SBF houdt wat dat betreft de vinger aan de pols."
Hartman wil een stap verder gaan. Hij ziet het basisregister, dat voor een ieder toegankelijk is, als een eerste, noodzakelijke en zeer nuttige stap. Maar de doorbraak op het gebied van toezicht wordt volgens Hartman alleen gerealiseerd als er een tweede stap wordt gezet: toezicht uitoefenen op de instellingen in het basisregister. "Toezicht om vast te stellen of de instellingen bonafide zijn. Dus toetsing op zaken als strafblad van bestuurders, of het doel van de instelling algemeen nuttig is, en of het geld dat de instelling werft grotendeels naar het doel gaat. Idealiter komt er een soort logo dat de instellingen die in het basisregister zijn opgenomen op al hun uitingen gaan voeren, met daarbij een uniek nummer. Aan de hand van dat nummer kan de donateur in het register snel opzoeken of het doel in kwestie bonafide is. Het register kan zo ook als een meldpunt voor vermeende misstanden gaan fungeren."
Meerdere keurmerken?
Het klinkt allemaal nogal als een alternatief CBF-keur. Het kan toch niet de bedoeling zijn om donateurs te verwarren met twee keurmerken? Hartman lacht. "Ik denk dat er zeker nog een rol in het verschiet ligt voor het CBF. Ik heb ook tegen het CBF gezegd: als dé organisatie die in Nederland actief is op het gebied van toezicht op goede doelen organisaties, moet je het basisregister oppakken. Niemand zit te wachten op meerdere keurmerken die naast elkaar bestaan."
De kans dat er een openbaar register komt, is er de laatste week een stuk groter op geworden. Het kamerlid De Wit (SP) heeft kamervragen gesteld. Hij is net als het kamerlid Tang (PvdA) voorstander. Bij het CDA is men wat minder uitgesproken, maar klinken toch ook voorzichtig goedkeurende geluiden. Hartman is dan ook positief. "Het onderwerp staat nu in de aandacht en het kabinet wordt door de vragen gedwongen een standpunt in te nemen. Dat zijn gunstige ontwikkelingen. Het is nu even afwachten hoe het balletje verder rolt."
Lees hier de brief van Hartman aan de minister president
