Benjamin Barber en de spiegel

Het optreden van Civil Society-hoogleraar en filosoof Benjamin Barber op het onlangs gehouden Civil Society congres in Utrecht zindert nog na in de hoofden van menig congresganger. Voor velen was het een ongemakkelijke confrontatie. Nederlanders willen altijd graag horen wat buitenlanders van hen vinden, maar zodra het oordeel wat kritisch wordt, schieten we toch vaak in de verdediging. En je tegenwoordig de les laten lezen door Amerikanen? Die hebben er toch zelf een rotzooitje van gemaakt in Irak, Afghanistan en Guantanamo Bay?

Benjamin Barber was zich van al die gevoeligheden zeer bewust. Als kenner van de Europese verhoudingen, danste hij bekwaam op het slappe koord van de geloofwaardigheid en behandelde hij zijn Nederlandse publiek met alle egards. In een subliem betoog stak Barber zijn retorische dolk echter recht en genadeloos in het hart van de Nederlandse civil society. Er werd in toenemende mate ongemakkelijk geschuifeld op stoelen toen al snel de Grote Hamvraag werd gesteld: "Wat wilt u als civil society-organisaties liever: over vier jaar tweemaal zoveel budget en werk hebben of u zelf opheffen?"

Barber gaf zelf maar snel het antwoord: "Je moet jezelf niet in stand willen houden. Je moet jezelf overbodig willen maken. Het gaat om "empowering other people"!

Maar in de praktijk valt dat hard tegen. We zijn soms ongemerkt slaaf van onze eigen missie geworden: "You need the neediness", zei Barber. "But it takes courage to overcome that: It is all about sharing power."

En die "civil society", wat is dat eigenlijk? We hebben er de mond van vol, betoogde Barber, maar het is in de praktijk keihard werken: "You always talk about rights, rights and rights of citizens. But you have to pay the prize: it's all about the responsibilities. Democracy is easy to consume, but hard to digest."

En daar meende de zaal een haakje te hebben: in Amerika móeten burgers wel verantwoordelijkheid nemen, want de overheid is ofwel geheel afwezig of loopt alleen maar in de weg. Sterker nog: de overheid is meestal "de vijand". Nee, in Nederland is dat heel anders, betoogde vragenstelster Marjan Sax na afloop. "Bij ons speelt de overheid een andere, meer constructieve rol". Barber lachte er minzaam bij. "Ik zou zeggen: wij in Amerika zouden best wat meer ‘overheid' kunnen gebruiken, maar misschien zouden jullie wat meer op jezelf kunnen vertrouwen. It is about taking responsibilities for ourselves and our communities."

5