nlMaarten van Dam: ondernemer en impact investeerder met hart voor agrarische vernieuwing. Na jarenlang succesvol (agrarische) bedrijven te hebben opgezet in o.a Oost-Europa benut hij zijn kennis en kunde nu om te investeren in het ecosysteem rondom regeneratieve landbouw. Dat doet hij via zijn eigen ondernemingen én als lid van het managementteam van Pymwymic. Maarten is daarnaast bestuurder bij SBNL Natuurfonds en Koninklijke Maatschap de Wilhelminapolder.
Door Rense Bos*
Voordat we beginnen, kan je vertellen op wat voor een bijzondere plek we elkaar spreken?
Dit is een hele oude boerderij, ooit gestart in 1633 als jachthuis. Dat is in 400 jaar tijd ontwikkeld en heeft het heel veel gedaantes gekend. Het heeft altijd al een soort innovatief karakter gehad. Toen mijn echtgenote en ik hier vijf jaar geleden gingen wonen hadden we een viertal wensen: We wilden voor onze ouders zorgen, we wilden een economische pijler neerzetten, we wilden zelfvoorzienend zijn en we wilden met veel plezier wonen. Mijn schoonmoeder woont inmiddels in één van de voormalige schuren en voor mijn ouders is de verbouwing bijna klaar. Daarnaast zijn er drie kleinere ambachtelijke houtbedrijven hier gevestigd. We hebben ook een eigen water- en warmtevoorziening. We missen nu nog één stukje van de puzzel om deze plek te transformeren. Dat is de 20 hectare landbouwgrond die er omheen ligt. Die willen we omzetten in een moderne plaats voor permacultuur en regeneratieve landbouw. Om te laten zien: “Jongens, die landbouwtransitie, dat is een cruciale richting! Laten we het gaan onderzoeken.”
Je had het in eerdere interviews over dat vlammetje dat langzaam is gaan branden om impact investeringen te gaan doen. Je kinderen spelen daar een belangrijke rol in. Kun je daar wat meer over vertellen?
Ik heb nu drie dochters, 10 jaar, 12 jaar en 14 jaar oud. Voor hun geboorte staan eerst vooral je partner en jijzelf in het middelpunt van je eigen aandacht. Ik was zelf mijn weg aan het vinden in het leven. Bij mij ging het werken en ondernemen in het begin puur en alleen over geld verdienen. Vervolgens ben ik er gelukkig achter gekomen dat er een sector is die mij heel erg aanspreekt: voedsel en agricultuur. Ik had daar prima de rest van mijn leven actief in kunnen zijn en dat ben ik nu natuurlijk ook.
Maar, met de geboorte van mijn drie dochters kwam het besef. Ook al ben ik nu heel succesvol, wat betekent dat dan voor onze drie dochters? Wat betekent dat voor de volgende generaties? Misschien een grotere zak geld? Maar daar heb je niets aan als de hele wereld onleefbaar is geworden. Toen kwam het besef dat er meer is. Er is meer dan alleen wat ik leuk vind, er is meer dan alleen geld verdienen. En zo kwamen Eliëtte (mijn echtgenote) en ikzelf tot de conclusie dat we ook goed moeten doen, en de consequenties voor onze kinderen onder ogen te zien.
Was er één specifiek moment waarop je realiseerde dat er meer is dan alleen geld verdienen?
Het moment viel toch wel samen met een hernieuwde ontmoeting met Frank van Beuningen. Hij was samen met zijn vrouw van plan om het stokje binnen Pymwymic over te dragen. De gesprekken die daar hebben plaatsgevonden hebben het voor mij allemaal bij elkaar gebracht, die hebben het versneld en tastbaar gemaakt. De momenten in aanloop naar de overeenstemming daarover zijn wel wezenlijke momenten die ik me kan herinneren. En eigenlijk verder alle momenten dat ik buiten in de natuur ben. Het doet zo’n pijn om te zien wat er allemaal mis is als je buiten loopt...
Kun je die pijn omschrijven?
Ik denk dat voor mij de pijn zit in de vraag of het niet op een gegeven moment onomkeerbaar is. Doen we nu iets wat we überhaupt niet meer goed gaan krijgen? Dat is zo fatalistisch. Dan voel ik me hopeloos, machteloos. Dat doen pijn, die potentiële onomkeerbaarheid.
Heb je een voorbeeld van het onomkeerbare?
Ik ben veel in Mozambique geweest. Als je van een landschap eenmaal een woestijn hebt gemaakt is dat wel omkeerbaar, maar dan moet je wel van ver komen. Dat is ingewikkeld om weer om te zetten in goede grond waar biodiversiteit ontstaat.
Of bijvoorbeeld de hoeveelheid plastic dat in de wereld zwerft. Ik prijs Boyan Slat dat hij gewoon zijn tanden zet in het probleem van die plastic soep, een bedrijfsmodel tegen beter weten in. Ik ben een optimistisch mens; het is niet honderd procent onomkeerbaar, maar hoe ga je dat in godsnaam doen?
Of de opwarming van de Aarde; we gaan de Aarde echt niet meer laten afkoelen. Dat is voor mij een onomkeerbaar proces.
Je had het net over het goede doen. In de wereld nu wordt dat veel vertaald als impact maken. Impact is een enorm breed begrip. Wat is impact voor jou? Hoe omschrijf jij dat?
Verandering. Pure verandering. Positieve verandering, ten goede. Een windmolenpark en een zonnepark; hartstikke mooi, heel goed, én is voor mij geen impact investing. Impact zoals ik die term hanteer en die wij met het Pymwymic-team hanteren is dat er iets moet veranderen. De verandering op zichzelf is de impact. Dat moet wezenlijk zijn en niet een kleine verandering. Impact investeren is voor investeren in die bedrijven waar het potentieel tot een serieuze verandering leidt. Een beetje revolutionair.
Internationale filantropie
Investeerder Van Dam: ‘Begin gewoon in godsnaam!’
Een windmolenpark is ook een grote verandering. Dus wat is dan precies een grote verandering voor jou?
Het eerste windmolenpark dat gerealiseerd wordt, dat is impact investeren, met alle risico’s van dien. Het honderdste windmolenpark dat nu gebouwd wordt niet meer. Daar zit voor mij het verschil in.
Dus impact gaat dan over dat het ook nieuw moet zijn?
Ja. Het moet nieuw zijn. Het moet veranderen. Het moet eigenlijk altijd de combinatie hebben met een technologische ontwikkeling gekoppeld aan een gedragsverandering. Een impact investeerder moet beide aanraken. Dat mag de ene keer wat meer op het ecologische gebied zijn en de andere keer wat meer op het sociale gebied. Maar het moet wel op beide vlakken zijn stempel drukken. En daarna, als het goed is, ‘glijdt dat af’ naar goede investeringen. Dan komt de volgende impact investering die weer de innovatie daarna pakt. Dat moet ook op die manier. Die accelerator van impact loopt aan de voorkant. Laat alles wat goed is, overblijft en gewerkt heeft dan gewoon de mainstream goede investering daarachter worden. Dan blijven wij wel voor de troepen uitlopen.
Wat ik nu als tipping point zie is dat eigenlijk iedereen verplicht is om over impact na te denken. Je kunt je eigenlijk niet meer afsluiten en zeggen dat impact investeren niet bestaat. Als je een partij bent met vermogen - privaat dan wel institutioneel - kun je je het op ons werelddeel niet meer veroorloven te doen alsof impact investeren er niet is. Dat is een voorzichtig eerste ‘tipping point’. We zitten volgens mij heel erg dichtbij het moment dat partijen moeten doen aan impact investeren of moeten uitleggen waarom ze het niet doen.
En als we dan hebben bewezen dat het werkt (daar zitten we nu in), dan wordt het zomaar opeens de nieuwe norm en een vast onderdeel. Net zoals je andere vaste onderdelen hebt in beleggingsportefeuilles en investeringsportefeuilles.
In absolute zin is het vermogen dat zijn weg vindt in impact investeren nog buitengewoon klein. Daar is nog wel een wereld te winnen. Het zal ook nooit 100% worden, want je kunt niet 100% in die kopgroep hebben. Als die kopgroep goede investeringen teweegbrengt (denk aan die windmolens) is het prima dat 90% van de investering daar dan in wordt gedaan en dat er 10% in die kopgroep zit.
Waarom wordt nog zo’n klein percentage van het vermogen geïnvesteerd in impact?
Mensen hebben nog veel argumenten om niet in impact te investeren. Ze zeggen dat ze er nog geen bewijs van hebben gezien, ze vinden het nog een te hoog risico. Er zijn ook nog heel weinig bewijzen van succesvolle impact investeringen. Maar dat we nu lithiumbatterijen gebruiken is omdat er ooit een impact investering in een lithium fabriek is gedaan. Die is weliswaar failliet gegaan. Maar de tweede was een succes. Dat was toen impact investeren; op weg naar een betere batterij. Dan kun je zeggen dat die eerste investering niet succesvol was, dat klopt. Maar het gevolg is wel succesvol. Op het moment dat we meer voorbeelden kunnen geven van impact investeringen die financieel rendabel zijn geweest neem je die argumenten weg en gaan we richting dat percentage wat het zou moeten zijn.
En die voorbeelden zien we meer en meer om ons heen. Ik vind bijvoorbeeld de verkoop van De Vegetarische Slager aan Unilever een prachtig voorbeeld van een geslaagde impact investering. Van pionier naar mainstream. Zo zijn er gelukkig meer te noemen. Uit eigen Pymwymic stal vind ik Fairphone nu al behoorlijk succesvol. Ik kijk dan even puur naar de financiën. Over impact kunnen we nog een ander boek schrijven. En dat stemt hoopvol.
Het businessmodel van Fairphone is er eigenlijk om gekopieerd te worden. Is dat een wezenlijk onderdeel voor jou als je het over impact hebt?
Ja, het moet groots en meeslepend zijn. We willen niet alleen maar op onze twintig hectare boerderij met permacultuur laten zien hoe goed we wel niet zijn. Dan kun je het niet noemen in de categorie probleemoplossend. Het kopiëren van ideeën is belangrijk. Zo belangrijk dat als dat uiteindelijk het einde van het bedrijf betekent dat we dat dan met z’n allen gewoon zouden moeten accepteren. Het bedrijf heeft zichzelf dan overbodig gemaakt, maar wel de verandering gerealiseerd. Gelukkig zijn er voorbeelden genoeg waarbij dat niet het einde heeft betekend, maar het wel mainstream is geworden. Tony Chocolonely is natuurlijk een hartstikke mooi voorbeeld. Ik weet er te weinig van om het heel exact te kunnen zeggen, maar ik denk dat ze behoorlijk zijn geslaagd om slaafvrije chocolade mainstream te laten worden in Nederland.
Hoeveel procent van je vermogen investeer je op dit moment in impact en waarom?
Volgens mijn definitie 100% van mijn vermogen, omdat ik er ook mijn professie van heb gemaakt. Ik geloof heel erg in practise what you preach. Het zou niet geloofwaardig zijn als ik nog een behoorlijk deel in een stuk vermogen heb zitten wat niets met impact te maken heeft. Ik geloof dat geld een middel is. Ook omdat ik mijn tijd en energie investeer in Pymwymic zit ik met mijn volle aandacht bij impact. Maar dat wil niet zeggen dat ik op alle vlakken braaf ben. Ik werk bijvoorbeeld nog steeds met een iPhone. We hebben nog steeds zo’n benzineslurper naast een elektrische auto. Er zijn nog genoeg punten waar ik me helemaal niet gedraag volgens de normen die ik nastreef.
Het eerste windmolenpark dat gerealiseerd wordt, dat is impact investeren, met alle risico’s van dien. Het honderdste windmolenpark dat nu gebouwd wordt niet meer. Daar zit voor mij het verschil in.
Dus impact gaat dan over dat het ook nieuw moet zijn?
Ja. Het moet nieuw zijn. Het moet veranderen. Het moet eigenlijk altijd de combinatie hebben met een technologische ontwikkeling gekoppeld aan een gedragsverandering. Een impact investeerder moet beide aanraken. Dat mag de ene keer wat meer op het ecologische gebied zijn en de andere keer wat meer op het sociale gebied. Maar het moet wel op beide vlakken zijn stempel drukken. En daarna, als het goed is, ‘glijdt dat af’ naar goede investeringen. Dan komt de volgende impact investering die weer de innovatie daarna pakt. Dat moet ook op die manier. Die accelerator van impact loopt aan de voorkant. Laat alles wat goed is, overblijft en gewerkt heeft dan gewoon de mainstream goede investering daarachter worden. Dan blijven wij wel voor de troepen uitlopen.
Wat ik nu als tipping point zie is dat eigenlijk iedereen verplicht is om over impact na te denken. Je kunt je eigenlijk niet meer afsluiten en zeggen dat impact investeren niet bestaat. Als je een partij bent met vermogen - privaat dan wel institutioneel - kun je je het op ons werelddeel niet meer veroorloven te doen alsof impact investeren er niet is. Dat is een voorzichtig eerste ‘tipping point’. We zitten volgens mij heel erg dichtbij het moment dat partijen moeten doen aan impact investeren of moeten uitleggen waarom ze het niet doen.
En als we dan hebben bewezen dat het werkt (daar zitten we nu in), dan wordt het zomaar opeens de nieuwe norm en een vast onderdeel. Net zoals je andere vaste onderdelen hebt in beleggingsportefeuilles en investeringsportefeuilles.
In absolute zin is het vermogen dat zijn weg vindt in impact investeren nog buitengewoon klein. Daar is nog wel een wereld te winnen. Het zal ook nooit 100% worden, want je kunt niet 100% in die kopgroep hebben. Als die kopgroep goede investeringen teweegbrengt (denk aan die windmolens) is het prima dat 90% van de investering daar dan in wordt gedaan en dat er 10% in die kopgroep zit.
Waarom wordt nog zo’n klein percentage van het vermogen geïnvesteerd in impact?
Mensen hebben nog veel argumenten om niet in impact te investeren. Ze zeggen dat ze er nog geen bewijs van hebben gezien, ze vinden het nog een te hoog risico. Er zijn ook nog heel weinig bewijzen van succesvolle impact investeringen. Maar dat we nu lithiumbatterijen gebruiken is omdat er ooit een impact investering in een lithium fabriek is gedaan. Die is weliswaar failliet gegaan. Maar de tweede was een succes. Dat was toen impact investeren; op weg naar een betere batterij. Dan kun je zeggen dat die eerste investering niet succesvol was, dat klopt. Maar het gevolg is wel succesvol. Op het moment dat we meer voorbeelden kunnen geven van impact investeringen die financieel rendabel zijn geweest neem je die argumenten weg en gaan we richting dat percentage wat het zou moeten zijn.
En die voorbeelden zien we meer en meer om ons heen. Ik vind bijvoorbeeld de verkoop van De Vegetarische Slager aan Unilever een prachtig voorbeeld van een geslaagde impact investering. Van pionier naar mainstream. Zo zijn er gelukkig meer te noemen. Uit eigen Pymwymic stal vind ik Fairphone nu al behoorlijk succesvol. Ik kijk dan even puur naar de financiën. Over impact kunnen we nog een ander boek schrijven. En dat stemt hoopvol.
Het businessmodel van Fairphone is er eigenlijk om gekopieerd te worden. Is dat een wezenlijk onderdeel voor jou als je het over impact hebt?
Ja, het moet groots en meeslepend zijn. We willen niet alleen maar op onze twintig hectare boerderij met permacultuur laten zien hoe goed we wel niet zijn. Dan kun je het niet noemen in de categorie probleemoplossend. Het kopiëren van ideeën is belangrijk. Zo belangrijk dat als dat uiteindelijk het einde van het bedrijf betekent dat we dat dan met z’n allen gewoon zouden moeten accepteren. Het bedrijf heeft zichzelf dan overbodig gemaakt, maar wel de verandering gerealiseerd. Gelukkig zijn er voorbeelden genoeg waarbij dat niet het einde heeft betekend, maar het wel mainstream is geworden. Tony Chocolonely is natuurlijk een hartstikke mooi voorbeeld. Ik weet er te weinig van om het heel exact te kunnen zeggen, maar ik denk dat ze behoorlijk zijn geslaagd om slaafvrije chocolade mainstream te laten worden in Nederland.
Hoeveel procent van je vermogen investeer je op dit moment in impact en waarom?
Volgens mijn definitie 100% van mijn vermogen, omdat ik er ook mijn professie van heb gemaakt. Ik geloof heel erg in practise what you preach. Het zou niet geloofwaardig zijn als ik nog een behoorlijk deel in een stuk vermogen heb zitten wat niets met impact te maken heeft. Ik geloof dat geld een middel is. Ook omdat ik mijn tijd en energie investeer in Pymwymic zit ik met mijn volle aandacht bij impact. Maar dat wil niet zeggen dat ik op alle vlakken braaf ben. Ik werk bijvoorbeeld nog steeds met een iPhone. We hebben nog steeds zo’n benzineslurper naast een elektrische auto. Er zijn nog genoeg punten waar ik me helemaal niet gedraag volgens de normen die ik nastreef.
Wat zijn jouw adviezen om te beginnen met impact investeren?
Ik vraag bijna altijd eerst aan mensen wat hun grootste zorg is. Dan kom je op een bepaald onderwerp uit. Vervolgens vraag je aan ze wat hun vermogen dan doet op dat onderwerp. Iemand die nog helemaal niet met impact investeren bezig is begrijpt die connectie nog niet. Door er eerst achter te komen wat iemand zijn betekenis kan zijn is het daarna vrij gemakkelijk om te zeggen dat het gek is om dan niet met dat vermogen in die richting te werken.
Een praktijk voorbeeld. Ik zit in het bestuur van SBNL Natuurfonds. Wij subsidiëren private natuurprojecten. In dat fonds zit vermogen. Uit dat vermogen genereren wij rendement. En met die rendementen subsidiëren wij projecten. Ik vroeg daar waar dat vermogen eigenlijk in zat, of dat überhaupt te maken had met onze doelstellingen. Niet dus. Dat zit gewoon in de index tracker die de AEX volgt. Dus daar hebben we nu ook de eerste 20-30% geïnvesteerd in producten die bijdragen aan het doel van het fonds. SBNL heeft een vrij overzichtelijk doel. Dan moeten we het vermogen ook zo inzetten.
Van individuen en fondsen staat er wereldwijd honderden miljoenen op bankrekeningen. Die zouden een heleboel meer impact kunnen maken als ze direct in impact first bedrijven zouden worden geïnvesteerd. Wat is dan de reden dat dat niet gebeurd?
Onbekend maakt onbemind. Pas de laatste drie, vier, vijf jaar zijn er veel meer producten gekomen die kwalificeren als impact. Dat aanbod is een stuk groter geworden. Met het aanbod komen nu langzaam ook steeds meer bewijzen dat het werkt. En, een beetje flauw om te zeggen, maar over het algemeen vinden mensen het gewoon moeilijk om te veranderen.
Wat zou je al tip geven aan een individu die meer impact met zijn vermogen wil maken? En wat zou je als tip geven aan een organisatie?
De eerste tip is gewoon doen. Al is het klein. Stoot je neus en leer ervan. Durf gewoon te doen. Begin met investeren, al begin je met een tientje.
Hoe kom ik bij zo’n bedrijf uit als ik net begin? Hoe begin ik als ik mijn vermogen ergens in wil investeren?
De peer-to-peer benadering is denk ik nog het beste. Zoek iemand in je netwerk die daar al verder in is. Ik denk dat je dan de grootste valkuilen een beetje ontwijkt. Een afgeleide kan zijn dat je een bank of vermogensbeheerder zoekt die al wat verder in het impact denken is. Stel ook de goede vragen. Je kunt alleen ergens binnen komen als je van tevoren bedacht hebt wat voor jou belangrijk is. Anders blijft het te oppervlakkig. Maak voor jezelf duidelijk wat je meeste aan je hart gaat. Dat kan van alles zijn, en soms heel specifiek zoals biodiversiteit in Zeeland of een bepaalde ziekte waar jij of een familielid mee te maken had.
Wat is voor jou het verschil tussen impact investeren en geld doneren?
Met impact investeren moeten we heel streng zijn. Dat gaat over een manier van investeren waar je ook financieel rendement wilt halen. Al het andere is een donatie. Waar ik moeite mee heb zijn initiatieven die als business case worden gepresenteerd, maar die dat gewoon niet zijn. Dat maakt het voor mensen heel moeilijk.
Als het initiatief geen uitzicht of waarschijnlijkheid biedt op financieel rendement is het een donatie. Donaties zijn onmisbaar. Wij richten ons met Pymwymic puur op het investeren, want dat heeft naar onze mening de grootste kans om de grootste impact te maken. Dat kan een vliegwiel zijn. Ik denk dat de meeste problemen, gefaciliteerd door de overheid en in eerste instantie onderzocht met donatiegeld, mainstream oplossingen kunnen krijgen door investeringsgeld.
Als je naar het gebied van impact investeren kijkt, welke trends zie je dan in dat veld?
Er is een grote professionaliseringsslag gaande. Er trekken steeds meer professionals naar deze sector. Het is ook steeds belangrijker om met een reden ergens te werken, dat helpt. Ook zie je dat veel partijen een betere positie innemen. Eerst was het van alles wat en nu zien mensen waar ze precies goed in zijn. Dat is de klassieke trechter en zorgt voor nog meer professionalisering.
Ik denk dat je een trend ziet dat bepaalde thema’s belangrijk worden. Food en agri was eigenlijk altijd een beetje ‘taken for granted’. We namen het voor lief. Ik vind het opvallend hoeveel aandacht en energie er nu rondom food en agri is. Dat wordt ook opgepakt door institutionele beleggers.
Heb je nog meer thema’s waarvan je denkt dat het daar de aankomende tijd over zal gaan?
Een thema dat ongelooflijk moeilijk te vatten is in een investeringspropositie: de migratiestromen van mensen. In hoeverre we daar met investeringsgeld een rol in kunnen spelen is zeker iets waar we allemaal zoekende naar zijn. Dat is een trend in ontwikkeling en een probleem dat extreem groeit. Onderliggende oorzaken van migratie wegnemen zoals met Pymwymic’s healthy food systems is één van richtingen.
Zijn migratiestromen een symptoom of een diepere oorzaak van een probleem?
Het is echt een symptoom. Je vlucht niet voor niets. Ik heb een aantal vluchtelingen mogen spreken en we hebben ook een vluchteling als keynote speaker gehad op een groot evenement. Dat heeft ons allemaal weer doen beseffen dat je niet zomaar vlucht. Je vlucht omdat je echt niet anders kan.
Waar is dat een symptoom van?
Een niet functionerend ecosysteem. Als het ecosysteem niet functioneert is krijgen we honger. Dan manifesteren er zich partijen die het allemaal nog problematischer maken en dan wordt het op een gegeven moment onleefbaar. In de basis zie je natuurlijk zelden mensen die vluchten uit gebieden waar het ecosysteem wel op orde is.
Ik vraag bijna altijd eerst aan mensen wat hun grootste zorg is. Dan kom je op een bepaald onderwerp uit. Vervolgens vraag je aan ze wat hun vermogen dan doet op dat onderwerp. Iemand die nog helemaal niet met impact investeren bezig is begrijpt die connectie nog niet. Door er eerst achter te komen wat iemand zijn betekenis kan zijn is het daarna vrij gemakkelijk om te zeggen dat het gek is om dan niet met dat vermogen in die richting te werken.
Een praktijk voorbeeld. Ik zit in het bestuur van SBNL Natuurfonds. Wij subsidiëren private natuurprojecten. In dat fonds zit vermogen. Uit dat vermogen genereren wij rendement. En met die rendementen subsidiëren wij projecten. Ik vroeg daar waar dat vermogen eigenlijk in zat, of dat überhaupt te maken had met onze doelstellingen. Niet dus. Dat zit gewoon in de index tracker die de AEX volgt. Dus daar hebben we nu ook de eerste 20-30% geïnvesteerd in producten die bijdragen aan het doel van het fonds. SBNL heeft een vrij overzichtelijk doel. Dan moeten we het vermogen ook zo inzetten.
Van individuen en fondsen staat er wereldwijd honderden miljoenen op bankrekeningen. Die zouden een heleboel meer impact kunnen maken als ze direct in impact first bedrijven zouden worden geïnvesteerd. Wat is dan de reden dat dat niet gebeurd?
Onbekend maakt onbemind. Pas de laatste drie, vier, vijf jaar zijn er veel meer producten gekomen die kwalificeren als impact. Dat aanbod is een stuk groter geworden. Met het aanbod komen nu langzaam ook steeds meer bewijzen dat het werkt. En, een beetje flauw om te zeggen, maar over het algemeen vinden mensen het gewoon moeilijk om te veranderen.
Wat zou je al tip geven aan een individu die meer impact met zijn vermogen wil maken? En wat zou je als tip geven aan een organisatie?
De eerste tip is gewoon doen. Al is het klein. Stoot je neus en leer ervan. Durf gewoon te doen. Begin met investeren, al begin je met een tientje.
Hoe kom ik bij zo’n bedrijf uit als ik net begin? Hoe begin ik als ik mijn vermogen ergens in wil investeren?
De peer-to-peer benadering is denk ik nog het beste. Zoek iemand in je netwerk die daar al verder in is. Ik denk dat je dan de grootste valkuilen een beetje ontwijkt. Een afgeleide kan zijn dat je een bank of vermogensbeheerder zoekt die al wat verder in het impact denken is. Stel ook de goede vragen. Je kunt alleen ergens binnen komen als je van tevoren bedacht hebt wat voor jou belangrijk is. Anders blijft het te oppervlakkig. Maak voor jezelf duidelijk wat je meeste aan je hart gaat. Dat kan van alles zijn, en soms heel specifiek zoals biodiversiteit in Zeeland of een bepaalde ziekte waar jij of een familielid mee te maken had.
Wat is voor jou het verschil tussen impact investeren en geld doneren?
Met impact investeren moeten we heel streng zijn. Dat gaat over een manier van investeren waar je ook financieel rendement wilt halen. Al het andere is een donatie. Waar ik moeite mee heb zijn initiatieven die als business case worden gepresenteerd, maar die dat gewoon niet zijn. Dat maakt het voor mensen heel moeilijk.
Als het initiatief geen uitzicht of waarschijnlijkheid biedt op financieel rendement is het een donatie. Donaties zijn onmisbaar. Wij richten ons met Pymwymic puur op het investeren, want dat heeft naar onze mening de grootste kans om de grootste impact te maken. Dat kan een vliegwiel zijn. Ik denk dat de meeste problemen, gefaciliteerd door de overheid en in eerste instantie onderzocht met donatiegeld, mainstream oplossingen kunnen krijgen door investeringsgeld.
Als je naar het gebied van impact investeren kijkt, welke trends zie je dan in dat veld?
Er is een grote professionaliseringsslag gaande. Er trekken steeds meer professionals naar deze sector. Het is ook steeds belangrijker om met een reden ergens te werken, dat helpt. Ook zie je dat veel partijen een betere positie innemen. Eerst was het van alles wat en nu zien mensen waar ze precies goed in zijn. Dat is de klassieke trechter en zorgt voor nog meer professionalisering.
Ik denk dat je een trend ziet dat bepaalde thema’s belangrijk worden. Food en agri was eigenlijk altijd een beetje ‘taken for granted’. We namen het voor lief. Ik vind het opvallend hoeveel aandacht en energie er nu rondom food en agri is. Dat wordt ook opgepakt door institutionele beleggers.
Heb je nog meer thema’s waarvan je denkt dat het daar de aankomende tijd over zal gaan?
Een thema dat ongelooflijk moeilijk te vatten is in een investeringspropositie: de migratiestromen van mensen. In hoeverre we daar met investeringsgeld een rol in kunnen spelen is zeker iets waar we allemaal zoekende naar zijn. Dat is een trend in ontwikkeling en een probleem dat extreem groeit. Onderliggende oorzaken van migratie wegnemen zoals met Pymwymic’s healthy food systems is één van richtingen.
Zijn migratiestromen een symptoom of een diepere oorzaak van een probleem?
Het is echt een symptoom. Je vlucht niet voor niets. Ik heb een aantal vluchtelingen mogen spreken en we hebben ook een vluchteling als keynote speaker gehad op een groot evenement. Dat heeft ons allemaal weer doen beseffen dat je niet zomaar vlucht. Je vlucht omdat je echt niet anders kan.
Waar is dat een symptoom van?
Een niet functionerend ecosysteem. Als het ecosysteem niet functioneert is krijgen we honger. Dan manifesteren er zich partijen die het allemaal nog problematischer maken en dan wordt het op een gegeven moment onleefbaar. In de basis zie je natuurlijk zelden mensen die vluchten uit gebieden waar het ecosysteem wel op orde is.
Wat is jouw favoriete mislukking? En wat heeft dat je gebracht voor de toekomst?
Mijn favoriete mislukking ligt toch wel in Mozambique. In Mozambique had ik eigenlijk van tevoren al geaccepteerd dat het een mislukking zou kunnen worden. Ik heb vanaf dag één dat ik daar actief was gezegd: “Wellicht dat mijn achter- achterkleinkinderen zeggen dat het een mooi initiatief is geweest”. Daarom is het financieel gezien geen succes geworden, maar heeft het me wel voldoening gegeven dat ik het heb geprobeerd. Misschien heeft het een klein beetje de weg geplaveid voor volgende partijen. Ik heb het altijd vanuit die investeringshoek bekeken, maar het zijn allemaal donaties gebleken zal ik maar zeggen. Dat heeft me wel perspectief gebracht. Ook hoe moeilijk het is om daar gewoon zaken te doen.
Kun je wat meer vertellen over, naast het financiële rendement wat het niet heeft opgeleverd, wat voor andere dingen het wel heeft opgeleverd?
We zijn begonnen met Piri-piri. Piri-piri was een ‘cash crop’. We hebben toen heel veel boeren aan dit gewas kunnen brengen, omdat ze in een armoedeval zaten met hun eigen gewassen. Daardoor hebben ze laten zien dat je zelf uit die armoedeval kan komen. Dat is door andere partijen opgepikt. De markt werd meer en meer klaargemaakt om naast de bestaande gewassen ook ‘cash crops’ te verbouwen.
Later hadden we zelf een groot gebied met koeien gehad waar we ‘block farming’ hebben geïntroduceerd om beter voor de grond te zorgen. We lieten ook andere partijen met koeien aan de rand van onze onderneming starten. Dat heeft toch wel een uitstralend effect gehad. Tot de cyclonen er overheen kwamen. Toen was alles weg. Daarvan denk ik wel dat het goed is dat we gewoon begonnen zijn.
Wat heeft die mislukking je nu gebracht?
Je wordt de hele tijd gebutst. Ik denk dat dat je uiteindelijk in je beslissingen helpt om succesvoller te worden. Je moet een beetje eelt krijgen, een beetje bescheidenheid. Dat helpt. En het helpt ook dat er een heleboel jonge mensen zijn die onbezonnen gewoon beginnen. Begin gewoon in godsnaam.
Jouw dochters zijn nu van de leeftijd dat ze ook wel iets weten van de wereld. Hoe gaat dat bij jou? Trekken zij al aan je mouw dat ze willen dat je in bepaalde dingen gaat investeren?
Zeker! We beginnen bijvoorbeeld morgen met het inplanten van de eerste twee hectare van de permacultuur. Daar zijn ze van harte bij uitgenodigd om mee te doen. Maar ik vertel ze ook, hoe jong ze ook zijn, over de investeringen die ik doe. Dus waar het bij vorige generaties niet heel gebruikelijk was om daar openlijk over te praten zit ik daar een stuk opener in. Ik denk dat ze het al een behoorlijk eind begrijpen.
Hoe zou je anderen adviseren om de volgende generatie te betrekken?
Betrek ze, betrek ze, betrek ze. Gun ze hun onbezonnenheid en geef ze een beetje vrijheid om ergens te beginnen met naar verhouding een kleine investering. De één zal er wat bevattelijker voor zijn dan de ander. Leuk is dat ze bijna allemaal voor een keuze komen te staan: “Waar ga ik werken?” “Waar ga ik mijn tijd aan spenderen?” Je ziet dat er dan een versnelling komt. Toevallig nam ik mijn jongste dochter gister echt even mee in een investering. Niet in de excel sheets. Maar door het uit te leggen, het te visualiseren en ze begrijpt het hartstikke goed.
Is er nog een vraag die ik aan jou moet stellen die ik nog niet gesteld heb? Of een onderwerp dat we nog niet hebben besproken waar je nog wat dieper in wilt duiken?
Ja dat is er wel. Ik zou toch echt een vurig pleidooi willen doen dat het onderwijs op alle niveaus een rol gaat spelen in de uitdagingen waar we nu voor staan. Ik denk dat we daarin rücksichtslos moeten zijn. Reserveer 20% van het curriculum voor de onderwerpen van nu. Om dat in te vullen kun je mensen uit het bedrijfsleven en overheid betrekken. Al is het alleen maar omdat ik zeker weet dat je al die leerlingen of studenten mee krijgt. Het is een mooi onderwerp. Het gaat ergens over. Ik kan maar heel moeilijk uitleggen aan mijn middelste dochter waarom het nuttig is om Latijn te leren. Ik kan heel makkelijk uitleggen waarom het nuttig is om bij te dragen aan een landbouw transitie.
Rense Bos is expert op het gebied van social impact. De laatste vijftien jaar heeft hij als sociaal ondernemer, investeerder en vrijwilliger de wereld van impact maken doorleeft. Samen met individuen, families en bedrijven simplificeert hij impact.
Mijn favoriete mislukking ligt toch wel in Mozambique. In Mozambique had ik eigenlijk van tevoren al geaccepteerd dat het een mislukking zou kunnen worden. Ik heb vanaf dag één dat ik daar actief was gezegd: “Wellicht dat mijn achter- achterkleinkinderen zeggen dat het een mooi initiatief is geweest”. Daarom is het financieel gezien geen succes geworden, maar heeft het me wel voldoening gegeven dat ik het heb geprobeerd. Misschien heeft het een klein beetje de weg geplaveid voor volgende partijen. Ik heb het altijd vanuit die investeringshoek bekeken, maar het zijn allemaal donaties gebleken zal ik maar zeggen. Dat heeft me wel perspectief gebracht. Ook hoe moeilijk het is om daar gewoon zaken te doen.
Kun je wat meer vertellen over, naast het financiële rendement wat het niet heeft opgeleverd, wat voor andere dingen het wel heeft opgeleverd?
We zijn begonnen met Piri-piri. Piri-piri was een ‘cash crop’. We hebben toen heel veel boeren aan dit gewas kunnen brengen, omdat ze in een armoedeval zaten met hun eigen gewassen. Daardoor hebben ze laten zien dat je zelf uit die armoedeval kan komen. Dat is door andere partijen opgepikt. De markt werd meer en meer klaargemaakt om naast de bestaande gewassen ook ‘cash crops’ te verbouwen.
Later hadden we zelf een groot gebied met koeien gehad waar we ‘block farming’ hebben geïntroduceerd om beter voor de grond te zorgen. We lieten ook andere partijen met koeien aan de rand van onze onderneming starten. Dat heeft toch wel een uitstralend effect gehad. Tot de cyclonen er overheen kwamen. Toen was alles weg. Daarvan denk ik wel dat het goed is dat we gewoon begonnen zijn.
Wat heeft die mislukking je nu gebracht?
Je wordt de hele tijd gebutst. Ik denk dat dat je uiteindelijk in je beslissingen helpt om succesvoller te worden. Je moet een beetje eelt krijgen, een beetje bescheidenheid. Dat helpt. En het helpt ook dat er een heleboel jonge mensen zijn die onbezonnen gewoon beginnen. Begin gewoon in godsnaam.
Jouw dochters zijn nu van de leeftijd dat ze ook wel iets weten van de wereld. Hoe gaat dat bij jou? Trekken zij al aan je mouw dat ze willen dat je in bepaalde dingen gaat investeren?
Zeker! We beginnen bijvoorbeeld morgen met het inplanten van de eerste twee hectare van de permacultuur. Daar zijn ze van harte bij uitgenodigd om mee te doen. Maar ik vertel ze ook, hoe jong ze ook zijn, over de investeringen die ik doe. Dus waar het bij vorige generaties niet heel gebruikelijk was om daar openlijk over te praten zit ik daar een stuk opener in. Ik denk dat ze het al een behoorlijk eind begrijpen.
Hoe zou je anderen adviseren om de volgende generatie te betrekken?
Betrek ze, betrek ze, betrek ze. Gun ze hun onbezonnenheid en geef ze een beetje vrijheid om ergens te beginnen met naar verhouding een kleine investering. De één zal er wat bevattelijker voor zijn dan de ander. Leuk is dat ze bijna allemaal voor een keuze komen te staan: “Waar ga ik werken?” “Waar ga ik mijn tijd aan spenderen?” Je ziet dat er dan een versnelling komt. Toevallig nam ik mijn jongste dochter gister echt even mee in een investering. Niet in de excel sheets. Maar door het uit te leggen, het te visualiseren en ze begrijpt het hartstikke goed.
Is er nog een vraag die ik aan jou moet stellen die ik nog niet gesteld heb? Of een onderwerp dat we nog niet hebben besproken waar je nog wat dieper in wilt duiken?
Ja dat is er wel. Ik zou toch echt een vurig pleidooi willen doen dat het onderwijs op alle niveaus een rol gaat spelen in de uitdagingen waar we nu voor staan. Ik denk dat we daarin rücksichtslos moeten zijn. Reserveer 20% van het curriculum voor de onderwerpen van nu. Om dat in te vullen kun je mensen uit het bedrijfsleven en overheid betrekken. Al is het alleen maar omdat ik zeker weet dat je al die leerlingen of studenten mee krijgt. Het is een mooi onderwerp. Het gaat ergens over. Ik kan maar heel moeilijk uitleggen aan mijn middelste dochter waarom het nuttig is om Latijn te leren. Ik kan heel makkelijk uitleggen waarom het nuttig is om bij te dragen aan een landbouw transitie.
Rense Bos is expert op het gebied van social impact. De laatste vijftien jaar heeft hij als sociaal ondernemer, investeerder en vrijwilliger de wereld van impact maken doorleeft. Samen met individuen, families en bedrijven simplificeert hij impact. 