Eén ding is de afgelopen week duidelijk geworden: de integriteit en competentie van filantropie-bestuurders komen steeds vaker en harder onder de aandacht van pers en publiek. De twee artikelen van NRC-onderzoeksjournalist Joep Dohmen zijn er een pregnant bewijs van. Ze waren gewijd aan het debacle van de intussen failliete stichting Peace de Resistance en legden - opnieuw - mechanismen bloot die veel gelijkenis vertonen met integriteitskwesties in het domein van politiek en bedrijfsleven. Zoals bijvoorbeeld deze week de uitslaande brand bij het gehele college B&W van Den Haag.
De filantropie-casus: Stichting Peace de Resistance wilde een 75-jarige herdenking van D-Day met een groots popconcert in Normandië. Dat kwam er niet. Geen Sting, geen Coldplay. Wel het Amsterdamse trio Zazi, twee Limburgse zangers en een doedelzakband voor 300 mensen als schaamlap. Het bleek een megalomaan herdenkingsplan dat helaas eindigde in een episch fiasco. Het - gelukkig rijke - Vfonds ging 1,3 miljoen euro in de min. Hun mecenas - de Nederlandse loterijen - subsidieerde aldus indirect een initiatief dat was omringd door negatieve adviezen (‘dit Liberty Concert heeft geen gezonde basis’).
Direct na de dit nieuws en de vooraankondiging van het hoofdartikel met de volledige reconstructie in NRC Handelsblad op maandag 23 september begon een intrigerend, maar vertrouwd spel van ‘eigen stoepje vegen’. De (voormalige) medewerkers en de bestuurder van Peace de Resistance, de Amsterdamse ondernemers Ilco van der Linde en Michiel Florusse, ontvingen samen zo’n vier ton volgens NRC. Zij claimden ‘no guts no glory’. DDB-Expert Pieter Stemerding zal in zijn onlangs gepubliceerde DDB-column over het dichttimmeren van de sector uit angst voor risico’s niet mislukkingen van deze omvang hebben bedoeld, maar zijn denklijn is wel dezelfde. En het onderzoek dat de Amerikaanse expert Kris Putnam doet naar ‘philanthropy failures’ (waarvoor DDB haar NL-partner is) zit ook in het domein ‘fouten brengen je verder als je 100% transparant tegen de keien gaat’.
Maar dat is uitermate lastig als de start van de communicatie (in dit geval dus NRC Handelsblad) is geframed als ‘mislukt vanwege hoogmoed en malversaties’ in plaats van ‘dappere maar mislukte poging’.
Zo suggereerde Dohmen dat voorzitter Ruben van Zwieten als ‘uitvoerder’ dertigduizend euro mogelijk ten onrechte had gedeclareerd, terwijl hij ook de rol van voorzitter had. Maar die inkomsten waren volgens Van Zwieten zelf toch echt niet in strijd met de statuten. NRC citeert Van Zwieten: ‘Er zijn geen onbehoorlijke dingen gebeurd. Ik denk wel dat het effectiever en efficiënter had gekund.’
Het Vfonds is in haar eerste reactie transparanter en ook boetvaardiger. Voorzitter Robert Croll, rechter in Gelderland: ‘We hebben te lang te veel vertrouwen gehad. We hadden eerder tegen Van der Linde en Florusse moeten zeggen: exit, einde oefening, klaar uit en afgelopen.’ Vfonds plaatste daarna ook nog een uitgebreide verklaring op haar website.
De NRC-reconstructie van het fiasco gaf wel een pijnlijk inkijkje in hoe binnen zo’n ambitieus project de lading gaat schuiven. Een ongeluk in slow motion. Iedereen keek ernaar en greep toch niet (tijdig) in. Opvallend is dat Dohmens suggestie van mogelijke malversaties niet wordt onderbouwd met bewijsmateriaal. Over de hiervoor genoemde dubbelrol die voorzitter Van Zwieten gespeeld zou hebben, laat Dohmen zich in zijn grote reconstructie-artikel niet meer uit. Wat wel duidelijk is dat boven de betrokkenen een moreel oordeel hangt. Niet hun financiële en bestuurlijke handelen, maar de authenticiteit en integriteit van hun handelen staat hier terecht en nadrukkelijk terecht.
Saillant is hier de rol van Ruben van Zwieten. Hij velt in een interview met De Dikke Blauwe nog zeer recent een snoeihard oordeel over het geefgedrag van Nederlands rijken en over de bestuurlijke kwaliteit binnen de Goldschmeding Foundation.
Van Zwieten zou een voorbeeld kunnen nemen aan het bestuur van Vfonds, dat nadrukkelijk en eerlijk vertelde - om het populair te zeggen - stevig te balen van de mislukking en in alle openheid in retraite gaat om openheid van zaken te geven. Zo leer je van fouten. Nu Van Zwieten zelf de maat wordt genomen maar er naar zijn smaak geen ‘onbehoorlijke dingen zijn gebeurd’ staat niets een nadere, goed gedocumenteerde toelichting in de weg. Zou je zeggen.
Wat zijn de lessen?
Om te beginnen: bestuurders die denken dat de pers hun deur wel overslaat zijn struisvogels. Niet opendoen als er aangebeld wordt, onder een steen gaan liggen totdat de storm is overgewaaid en niet ‘wrijven in een inktvlek’ als je ergens van beschuldigd wordt: het is noch een winnende, noch een moreel acceptabele strategie. Charitatieve fondsen staan steeds meer in de felle lampen van de publiciteit. Van de ‘main media’ en (natuurlijk) van social media. Niet alleen goede doelen (dat wisten we al), maar nu dus ook de vermogensfondsen. De (nalatenschappen) van de rijkste Nederlanders die voorheen zo graag in stilte goed deden. Geen wonder. De handel en wandel van groot (geef)geld van rijke mensen en rijke fondsen en loterijen: daar smult nu eenmaal iedereen van.
Staak de stilte; stop met duiken. Bent u bestuurder, leg dan transparant verantwoording af. Niet alleen als er een stoepje bevuild is, maar meet offensieve openheid aan als existentiële grondhouding. Zo’n grondhouding dient een hoger ideëel doel. Voorkomen dat de angst voor fouten, om ‘betrapt’ te worden, gaat regeren. Dat er alleen nog maar ‘veilige projecten’ worden gefinancierd. Het kroonjuweel van onze doe-goed-sector is toch ook de durf om dromen te realiseren die markt en overheid te riskant vinden? En ja, dat levert dus risico’s op en soms een flinke zeperd. Heb niet de illusie dat dit niet gebeurt als u dacht alle checks & balances op orde te hebben. Alles is mensenwerk en ook waar idealistisch wordt gehakt vallen spaanders. Wees daar open over. Bestuurders moeten meer en meer met hun gezicht naar de nieuwe, vrijwel 100% transparante, (internet)samenleving staan. Ook deze nieuwe samenleving blijven dienen. Daartoe zijn zij in hun bestuurlijke functie uiteindelijk geroepen. Soms valt hun eer ten deel, soms kritiek. Niet alleen politiek en bedrijfsleven, maar ook de filantropie maakt onderdeel uit van ons publieke leven. OPROEP: De Dikke Blauwe is op zoek naar 'filantropische mislukkingen' voor wereldwijd onderzoek Voor een nieuw boek van onze DDB-Expert Kris Putnam-Walkerly is De Dikke Blauwe op zoek naar bestuurders die te maken hebben gehad met mislukkingen. Hebt u een ervaring die u (anoniem) wilt delen, laat het ons dan weten via info@dedikkeblauwe.nl. Meer weten? Klik hier.
nl
