Het betreft een fenomeen dat Pim van Gool – neuroloog, hoogleraar en lid Raad van Toezicht van de Hersenstichting in zijn boek Denkdwang in herinnering brengt en onlangs tijdens zijn afscheidscollege aan de Universiteit van Amsterdam uiteenzette. Zicht op de mogelijke effecten van harmonie van denken binnen een groep heeft twee kanten: het kan niet alleen veel narigheid voorkomen maar stimuleert ook innovatie.

Zonnekleppen

Investeerders in Lightyear vroegen zich af waarom er niet maanden eerder was bijgestuurd, maar juist plankgas werd doorgereden. ‘Ze wilden maar vasthouden aan hun droom een auto te bouwen, ze hadden zonnekleppen op’, moppert een van hen achteraf. Een aanstekelijk geloof in ‘de droom’ en een mediageniek product - een aantrekkelijk, groen alternatief voor de gezinsauto en de automotive sector - trekt al jaren investeerders aan. En leverde een vol orderboek op nog voor de auto in productie werd genomen. Alle seinen stonden op groen. En het ging mis.

Iedereen geloofde in de belofte; het ‘knuffelbedrijf’ verbond binnen en buiten het Lightyear. Een dergelijke sfeer in een groep nodigde niet uit tot kritische geluiden. Het risico van afwijzing, uitsluiting of conflict lag op de loer, waar we van nature liever streven naar harmonie. De droom mocht niet verstoord worden. Dit leidde tot een gebrek aan transparantie, zelfoverschatting en de voet op het spreekwoordelijke gaspedaal. Het streven naar harmonie bevorderde de dwaling, en omgekeerd, de collectieve dwaling versterkte de harmonie. De dwaling leidde tot verbondenheid. Zo nam een groep vrolijk een verkeerde afslag.